Witaminy w diecie gadów

Gady utrzymywane w niewoli powinny dostawać jak najbardziej zróżnicowane, wysokiej jakości pokarmy. To jednak nie jest zadaniem łatwym. Warto pamiętać, że najbardziej narażone na niedobory witamin są gady roślinożerne i owadożerne. Ma to związek ze stosowanymi w ich żywieniu pokarmami. I tak większość warzyw dostępnych w sklepach zawiera niewiele składników mineralnych, witamin i ma niekorzystny stosunek wapnia do fosforu, co czyni je mało wartościowym pokarmem dla roślinożerców. Owadożercom z kolei trudno zapewnić różnorodne menu, bazując na ograniczonej puli owadów karmowych dostępnych w sklepach. Nieco lepiej wygląda sytuacja węży i dużych waranów, które zjadają całe kręgowce. U tej grupy gadów niedobory witamin występują rzadziej. To jednak nie zmienia faktu, że witaminy w diecie gadów należy umiejętnie suplementować.

Dlaczego witamina D3 jest tak ważna dla gadów?

Witamina D3 jest najważniejszą witaminą w żywieniu gadów. Jej niedobór powoduje zahamowanie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego do krwi. Konsekwencją tego jest zaburzenie właściwych proporcji między wapniem a fosforem. W takiej sytuacji organizm dąży do wyrównania tego stosunku, odzyskując wapń zmagazynowany przede wszystkim w kościach. W efekcie tego zjawiska rozwija się jednostka chorobowa nazywana wtórną nadczynnością przytarczyc. Prowadzi ona do rozwoju krzywic. W warunkach naturalnych witamina D3 jest syntetyzowana przez działanie promieniowania ultrafioletowego ze słońca.

Witamina D3 wspomaga wchłanianie wapnia pochodzącego z pożywienia w przewodzie pokarmowym. Witamina ta występuje również w wątrobie i nerkach kręgowców. Dlatego zwierzęta zjadające całe kręgowce – np.: węże, warany czy krokodyle – rzadko cierpią na niedobory tej witaminy i u nich zazwyczaj się jej nie suplementuje.

Utrzymywanie gadów bez dostępu do promieniowania UVB prowadzi do niedoborów tej witaminy. Dowiedz się, jak i kiedy suplementować witaminę D3.

Jaką funkcję u gadów pełni witamina A?

Witamina A to grupa organicznych związków zwanych retinoidami – najważniejszym z nich jest retinol. Retinol jest odpowiedzialny za wzrok. Związek ten wpływa także na wzrost i rozwój kości. Jest on odpowiedzialny w organizmie za właściwe funkcjonowanie tkanki nabłonkowej: skóry, rogówki, przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Zawarty jest głównie w wątrobie kręgowców i tranie. Jednak jego prekursorami, czyli prewitaminą, są karotenoidy pochodzące z materii roślinnej, z czego najbardziej istotny jest beta-karoten. Zwierzęta wszystko- i roślinożerne mają zdolność do przekształcania karotenoidów w retinol. Poza tym karotenoidy są świetnymi przeciwutleniaczami i dobrze wpływają na wybarwienie, zwłaszcza barw pomarańczowych i czerwonych. Są ważną częścią zbilansowanej diety. Wątpliwe jest by mięsożerne gady, takie jak węże i warany, mogły przekształcać karotenoidy w witaminę A, jednak aby mieć co do tego pewność, potrzebne są dalsze badania.

Za co u gadów odpowiada witamina K?

Witamina K odgrywa ważną rolę w metabolizmie kości oraz naczyń krwionośnych, w procesach wzrostu i apoptozy komórek, zapobieganiu zwapnienia naczyń i kalcyfikacji tkanek miękkich. W metabolizmie kości jest odpowiedzialna za wychwycenie wapnia z krwi i wbudowanie go w tkankę kostną. Niedobór witaminy K jest stosunkowo rzadki i opisywano go głównie u krokodyli. Witamina K to zbiorcza nazwa, obejmująca grupę pochodnych związków występujących w postaci witaminy K1 (filochinonu), syntezowanej przez rośliny, oraz witaminy K2 (menachinonu), syntezowanej przez bakterie. Witamina K2 występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz produktach fermentacji soi. Trzecia forma to witamina K3, czyli menadion – syntetyczny analog witaminy K, który w organizmach kręgowców może być prekursorem witaminy K2. Witamina K2 jest wytwarzana przez bakterie w przewodzie pokarmowym. Długotrwałe podawanie antybiotyków może jednak znacząco ograniczyć liczbę bakterii probiotycznych, powodując niewystarczającą produkcję witaminy K2. Jej niedobór objawia się zwykle samoistnym krwotokiem, podobnym do krwawienia z dziąseł.

Czy należy suplementować witaminy u gadów?

Zdecydowanie tak, należy jednak robić to z głową i używać do tego bezpiecznych preparatów od zaufanych producentów zgodnie z zapotrzebowaniem danego zwierzęcia. Dlatego Tropical stworzył dwa uzupełniające się preparaty: Tropical Vigorept Mineral jako źródło wapnia bez witamin oraz Tropical Vigorept Multivit będący źródłem witamin, w tym: D3, K, prebiotyków, aminokwasów i karotenoidów z glonów.

Czy można przedawkować witaminy w diecie gadów?

Oczywiście, że tak. Dlatego, suplementując witaminy w diecie gadów, należy uważać, by nie przesadzić. Należy pamiętać, że przedawkowanie witamin może być równie niebezpieczne jak ich niedobory. Dlatego witamina D3 jest  zawarta w preparacie Vigorept Multivit. Preparat ten zawiera łyżeczkę z instrukcją wyliczenia bezpiecznej dawki. Vigorept Mineral nie zawiera witaminy D3, aby można podawać wapń do każdego karmienia bez ryzyka przedawkowania tej witaminy.

Dawid Krótki

Literatura

Konkol D., Cholewińska P., Błędy żywieniowe i wynikające z nich choroby metaboliczne gadów, Życie Weterynaryjne 93(8), 2018.

Stahl Scott J., Feeding carnivorous and omnivorous reptiles, DVM, DABVP (Avian) Proceedings, Association of Reptilian and Amphibian Veterinarians, 2000.

McWilliams D.A., Nutrition research on calcium homeostasis. I. Lizards (with recommendations), Int. Zoo Yb. 39, 2005, s. 69–77.

Kolb S., Nutritional Secondary Hyperparathyroidism in reptiles, Veterinary Nursing in Action (oct/nov), 2017.

Mancinelli E., Overview of common nutritional disorders of captive reptiles, Vet Times – The website for the veterinary profession, September 21, 2015, https://www.vettimes.co.uk.

Pough F.H., Recommendations for the Care of Amphibians and Reptiles in Academic Institutions, National Academy Press, 33(4), Washington 1991.

Laing C.J., Fraser D.R., The vitamin D system in iguanian lizards, Comparative Biochemistry and Physiology, Part B 00 373–379, 1999.

Xie S., Low Ji Z., Vitamin A Balance in Reptiles, Conference: Singapore Veterinary Association/Asian Society of Zoo and Wildlife Medicine/Unusual and Exotic Pet Veterinarians/Association of Avian Veterinarians – Australasian Committee Joint Conference, 2013.