Niedobór witaminy D3 u gadów

Witamina D3 jest najważniejszą witaminą w żywieniu gadów. Niedobór witaminy D3 powoduje u gadów zahamowanie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego do krwi. Konsekwencją tego jest zaburzenie właściwych proporcji między wapniem a fosforem. W takiej sytuacji organizm dąży do wyrównania tego stosunku, odzyskując wapń zmagazynowany przede wszystkim w kościach. Towarzysząca zjawisku jednostka chorobowa jest nazywana wtórną nadczynnością przytarczyc. W jej wyniku przytarczyce uwalniają parathormon, pod którego wpływem uwalniany jest wapń z kości, co bezpośrednio przyczynia się do krzywic. Choroba objawia się między innymi: wiotką szczęka (jakby z gumy), złamanymi lub zdeformowanymi kończynami, żebrami i kręgosłupem.

Jak powstaje witamina D3 u gadów?

W warunkach naturalnych witamina D3 jest syntetyzowana przez działanie promieniowania ultrafioletowego ze słońca. W skórze gadów z 7-dehydrocholesterolu, który ulega fotoizomeryzacji pod wpływem promieniowania UVB o długości fali 290–315 nm, powstaje prewitamina D3. Ta następnie pod wpływem ciepła przekształca się w nieaktywną formę witaminy D3 – cholekalcyferol. Cholekalcyferol wiąże się z białkami osocza, które są transportowane do wątroby i przekształcane w kalcyfediol. Kalcyfediol jest następnie transportowany do nerek i przekształcany w kalcytriol – aktywną formę witaminy D3. To właśnie kalcytriol wspomaga wchłanianie wapnia pochodzącego z pożywienia w przewodzie pokarmowym. Dlatego samo dostarczenie odpowiedniej ilości wapnia w diecie nie wystarczy. W przypadku niedoboru witaminy D3 wapń pochodzący z pożywienia nie zostanie wchłonięty do krwi. Witamina ta występuje również w wątrobie i nerkach kręgowców. Dlatego zwierzęta zjadające całe kręgowce – np.: węże, warany czy krokodyle – rzadko cierpią na niedobory tej witaminy i u nich zazwyczaj się jej nie suplementuje.

Kiedy powstaje niedobór witaminy D3 u gadów?

Większość gadów chowanych w niewoli jest trzymana w pomieszczeniach zamkniętych – bez dostępu do naturalnego światła. W takich warunkach, jeżeli w terrarium nie są zamontowane specjalistyczne lampy emitujące promieniowanie UVB, istnieje duże ryzyko, że u gadów wystąpi niedobór witaminy D3. Niedobory te – z uwagi na zaburzenie wchłaniania wapnia z pokarmu – prowadzą w prostej linii do osłabienia kośćca, krzywic, drgawek czy zaburzeń neurologicznych.

Jak zapobiegać niedoborom witaminy D3 u gadów?

Gadom powinno się zapewnić swobodny dostęp do promieniowania UVB. Jest to bowiem najbezpieczniejszy sposób zadbania o odpowiednią produkcję witaminy D3 przez zwierzę. Wydajność emitowania promieniowania UVB przez specjalistyczne lampy do terrariów z czasem się zmniejsza. W przypadku rurowych i kompaktowych lamp jarzeniowych ich wydajność spada wyraźnie już po kilku miesiącach użytkowania. Z tego powodu należy je regularnie wymieniać na nowe. Lampy metalohalogenkowe charakteryzują się dużo większą trwałością i skutecznością w emisji UVB, ale też z czasem ich widmo ulega zubożeniu. Warto testować sprawność lamp odpowiednim miernikiem.

Jak suplementować witaminę D3 u gadów?

Suplementację traktujemy tylko jako uzupełnienie ewentualnych niedoborów, na które nie możemy sobie pozwolić. Trudno ustalić dokładną dawkę, nie znając zapotrzebowania zwierzęcia – dlatego należy uważać, aby przede wszystkim nie przedawkować witamin. Powszechnie za bezpieczne dla gadów uznaje się preparaty zawierające 20 000–60 000 iu/kg D3. Gadom aktywnym w ciągu dnia, a będącym w zasięgu dobrej jakości promieniowania UVB, wystarczy podać suplement witaminowy z D3 wraz z pokarmem 3–4 razy w miesiącu.

Zaspokojenie potrzeb gatunków nocnych może się okazać trudniejsze. Gady te wykazują aktywność od zmierzchu do świtu i będą unikać oświetlenia, a tym samym czerpania korzyści z obecności promieniowania UVB w terrarium. W ich przypadku powinniśmy więc stosować suplementację witaminą D3 zdecydowanie częściej, nawet co drugie – trzecie karmienie.

Najwięcej uwagi w suplementacji witaminy D3 wymagają gady roślinożerne, takie jak żółwie lądowe czy legwany zielone. Zakłada się, że zwierzęta te mają ograniczone możliwości wchłaniania tej witaminy drogą pokarmową.

Czym suplementować witaminę D3?

Warto sięgnąć po Tropical Vigorept Multivit. To nowoczesny preparat, który łatwo i skutecznie dostarcza niezbędnych w diecie gadów i płazów witamin D3 i K oraz innych cennych substancji biologicznie czynnych. Stosowany regularnie wraz z Tropical Vigorept Mineral zapewnia prawidłowy wzrost i rozwój. Wspiera wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i reguluje jego prawidłową gospodarkę w organizmie.

Tropical Vigorept Multivit przeciwdziała krzywicy (MBD) u gadów i płazów, a także innym niebezpiecznym dla zdrowia skutkom niedoboru witamin i minerałów. Przeciwdziała deformacjom skorupy u żółwi. Ma wysoką i jednocześnie bezpieczną zawartość witamin D3 (40 000 iu/kg) i K (1360 mg/kg).

Witamina K odpowiada za resorpcję wapnia z krwi do kości. Obecny w preparacie  beta-karoten jest bezpiecznym źródłem witaminy A oraz przeciwutleniaczem. Warto też zwrócić uwagę na obecne w Tropical Vigorept Multivit prebiotyki, w tym beta-glukan i inulinę z korzenia cykorii. Są to naturalne immunostymulatory zwiększające strawność, witalność i zdolność do obrony przed infekcjami. Dzięki obecności spiruliny, chlorelli i glonów kelp preparat dostarcza wielu niezbędnych aminokwasów, kwasów tłuszczowych i wysoce przyswajalnych mikroelementów. Ze względu na postać mikronizowanego proszku dobrze przylega do powierzchni owadów karmowych i pokarmów roślinnych.

Czy można przedawkować witaminę D3 w diecie gadów?

Jeżeli dostarczymy w diecie zbyt duże ilości witaminy D3, istnieje ryzyko odłożenia się nadmiaru wapnia w tkankach, m.in. w tkankach stawów. Prowadzi to do ich upośledzenia, wywołując ból i ograniczając ich ruchomość.

Dawid Krótki

Literatura

Konkol D., Cholewińska P., Błędy żywieniowe i wynikające z nich choroby metaboliczne gadów, Życie Weterynaryjne 93(8), 2018.

Stahl Scott J., Feeding carnivorous and omnivorous reptiles, DVM, DABVP (Avian) Proceedings, Association of Reptilian and Amphibian Veterinarians, 2000.

McWilliams D.A., Nutrition research on calcium homeostasis. I. Lizards (with recommendations), Int. Zoo Yb. 39, 2005, s. 69–77.

Kolb S., Nutritional Secondary Hyperparathyroidism in reptiles, Veterinary Nursing in Action (oct/nov), 2017.

Mancinelli E., Overview of common nutritional disorders of captive reptiles, Vet Times – The website for the veterinary profession, September 21, 2015, https://www.vettimes.co.uk.

Pough F.H., Recommendations for the Care of Amphibians and Reptiles in Academic Institutions, National Academy Press, 33(4), Washington 1991.

Laing C.J., Fraser D.R., The vitamin D system in iguanian lizards, Comparative Biochemistry and Physiology, Part B 00 373–379, 1999.

Xie S., Low Ji Z., Vitamin A Balance in Reptiles, Conference: Singapore Veterinary Association/Asian Society of Zoo and Wildlife Medicine/Unusual and Exotic Pet Veterinarians/Association of Avian Veterinarians – Australasian Committee Joint Conference, 2013.