Wapń w diecie gadów – znaczenie i suplementacja

Wapń w diecie gadów i jego suplementacja to temat, o którym nie można zapomnieć w kwestii prawidłowego żywienia gadów. Choroby metaboliczne kości to jedne z najczęstszych efektów braku prawidłowej suplementacji wapnia.

Jaką funkcję pełni wapń w diecie gadów?

Wapń w diecie gadów pełni ważne funkcje w wielu procesach metabolicznych. Jest odpowiedzialny między innymi za kurczliwość mięśni, wpływa na przewodnictwo nerwowe, krzepnięcie krwi, przepuszczalność błon komórkowych, aktywność enzymów i metabolizm kości. W życiu każdego gada wyróżniamy kilka etapów, podczas których istotna jest odpowiednia ilość wapnia w diecie:

• wzrost – w tym okresie wymagana jest duża ilość wapnia do budowy kośćca w miarę wzrastania innych tkanek;
• dojrzałość – wraz z osiągnięciem dojrzałości płciowej zapotrzebowanie na wapń się zmniejsza, ponieważ spada tempo wzrostu; gady rosną przez całe życie, lecz przyrosty te od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej stają się coraz mniejsze, a w końcu są minimalne;
• rozród – w tym okresie samice potrzebują dodatkowego wapnia niezbędnego do budowy skorupek jaj; zbyt mała ilość wapnia w diecie sprawia, że organizm oddaje na ten cel wapń z kości.

Ile wapnia potrzebują gady?

Według wielu autorów optymalna zawartość wapnia w diecie gadów wynosi 1–2%. Renomowane firmy produkujące pokarmy dla gadów mają właśnie taką zawartość wapnia w swoich produktach. Dane te wynikają przede wszystkim z badań nad zapotrzebowaniem pokarmowym piskląt kurzych i innego drobiu oraz wieloletnich obserwacji gadów. Ważny jest również stosunek zawartości wapnia do fosforu. Optymalnie, jeśli wynosi on 2:1 (wapń : fosfor). Jest to stosunek uzyskiwany w analizie surowicy krwi większości kręgowców.

Kiedy w surowicy krwi stosunek ten ulega odwróceniu na korzyść fosforu (wskutek spadku zawartości wapnia), organizm dąży do osiągnięcia odpowiednich poziomów poprzez odzyskanie wapnia do plazmy krwi z tkanek zawierających wapń, zwłaszcza z kości. Niestety odzyskany w ten sposób wapń jest tracony wraz z moczem. Jeżeli wówczas nie dostarczymy organizmowi odpowiedniej ilości wapnia z zewnątrz, stan ten doprowadzi do metabolicznej choroby kości (MBD).

Jakie są źródła wapnia dla gadów?

Najpopularniejszym źródłem wapnia w diecie jest węglan wapnia. Cechuje się on stosunkowo dużą zawartością wapnia (około 40%), jednak jego wchłanianie w jelitach jest słabe. Związki takie jak: mleczan wapnia (17,5% Ca), glukonian wapnia (9% Ca) czy cytrynian wapnia (24% Ca), zawierają w sobie procentowo mniej wapnia niż węglan. Jednak możliwość wchłaniania, czyli jego dostępność dla organizmu, jest dużo większa niż wapnia z węglanu.

Warto stosować preparaty, które zawierają zróżnicowane źródła wapnia, a zarazem nie zawierają witaminy D3. Dzięki temu możemy podawać preparat do każdego posiłku bez ryzyka przedawkowania witaminy D3.

Takim produktem jest Tropical Vigorept Mineral. Jest to nowoczesny preparat mineralny, który nie zawiera witaminy D3. Dzięki temu można go stosować codziennie, bez ryzyka przedawkowania witamin. Skutecznie przeciwdziała krzywicy (MBD) u gadów i płazów, deformacjom skorupy u żółwi, a także innym niebezpiecznym dla zdrowia skutkom niedoboru wapnia. Zawiera zróżnicowane źródła wapnia, w tym organiczny wapń z glonów Lithothamnium calcareum o wysokiej biodostępności. Lithothamnium calcareum jest również źródłem naturalnego, wysoce przyswajalnego magnezu i innych niezbędnych mikroelementów. Prawidłowa gospodarka mineralno-witaminowa przekłada się pozytywnie na apetyt, witalność, kondycję i zdolność do obrony przed infekcjami.

Jak obliczyć odpowiednią dawkę wapnia dla gadów?

Do obliczenia niezbędnej dla gadów dawki wapnia potrzebna jest procentowa zawartość wapnia w preparacie. Dysponując preparatem Tropical Vigorept Mineral, który zawiera 29% wapnia, w celu osiągnięcia 1-2-proc. zawartości wapnia w pożywieniu należy podać 6 g tego preparatu na 100 g pokarmu.

Przykład obliczenia dawki wapnia dla gada

Standardowa porcja zieleniny, którą podajemy zwierzęciu, waży około 25 g (sprawdzamy np. na kuchennej wadze elektronicznej).

Wiemy, że na 100 g pokarmu należy podać 6 g preparatu zawierającego 29% wapnia. Musimy obliczyć, ile preparatu należy dodać do 25 g zieleniny:

25 g x 6 g / 100 = 1,5 g

W tym przypadku należy podać 1,5 g preparatu Vigorept Mineral (1 płaska łyżeczka (o objętości 2 ml) dołączona do produktu) na porcję zieleniny.

Jak podawać wapń gadom?

Pokarmy roślinne należy posypać preparatem i dokładnie wymieszać. Owady dla zwierząt owadożernych trzeba umieścić w małym pudełku lub woreczku. Następnie dodać preparat i kilka razy delikatnie wstrząsnąć, tak aby proszek pokrył ciała owadów. Przy pierwszym podaniu zakupionego preparatu warto zważyć standardową porcję pokarmu, jaką podajemy swojemu zwierzęciu. Pozwoli to wyliczyć z proporcji, ile gramów preparatu należy podać.

W okresie wzmożonego zapotrzebowania (wzrost, rozmnażanie) oraz podczas rekonwalescencji szczególną uwagę należy poświęcić zapobieganiu niedoborom wapnia w diecie.

Czy można przedawkować wapń w diecie gadów?

Generalnie nie istnieje duże ryzyko przedawkowania wapnia bez nadmiernych ilości witaminy D3. Zbyt duża dawka wapnia podana naraz może wpływać na efektywność trawienia, neutralizując kwasy żołądkowe i podnosząc pH w żołądku, co nie jest pożądane. Dlatego nie podajemy gadom wapnia w postaci preparatów mineralnych na zapas. Nie staramy się też szybko nadrobić wcześniejszych zaniedbań i braków w suplementacji.

Duże dawki wapnia nie przyniosą oczekiwanych efektów, jakich możemy się spodziewać przy podawaniu mniejszych ilości przy każdym karmieniu. Przy zaserwowaniu wyjątkowo dużych ilości wapnia jednorazowo może wystąpić ryzyko „zabetonowania” światła przewodu pokarmowego, zwłaszcza u małych i delikatnych gatunków. Owady powinny być delikatnie oprószone preparatem mineralnym, a nie nim oblepione. Jeżeli dostarczymy w diecie zbyt duże ilości witaminy D3, istnieje ryzyko odłożenia się nadmiaru wapnia w tkankach (nie powinien się tam odkładać).

Prewencja chorób metabolicznych kości u gadów

Chciałbym jeszcze raz zaznaczyć, że największe znaczenie w prewencji chorób metabolicznych kości u gadów ma kilka czynników. Przede wszystkim zapewnienie odpowiednich warunków środowiskowych w terrarium. Następnie możliwie jak najbardziej zróżnicowana i wysokiej jakości dieta oraz rozsądna jej suplementacja preparatami mineralnymi i mineralno-witaminowymi.

Dawid Krótki

Literatura

Konkol D., Cholewińska P., Błędy żywieniowe i wynikające z nich choroby metaboliczne gadów, Życie Weterynaryjne 93(8), 2018.

Stahl Scott J., Feeding carnivorous and omnivorous reptiles, DVM, DABVP (Avian) Proceedings, Association of Reptilian and Amphibian Veterinarians, 2000.

McWilliams D.A., Nutrition research on calcium homeostasis. I. Lizards (with recommendations), Int. Zoo Yb. 39, 2005, s. 69–77.

Kolb S., Nutritional Secondary Hyperparathyroidism in reptiles, Veterinary Nursing in Action (oct/nov), 2017.

Mancinelli E., Overview of common nutritional disorders of captive reptiles, Vet Times – The website for the veterinary profession, September 21, 2015, https://www.vettimes.co.uk.

Pough F.H., Recommendations for the Care of Amphibians and Reptiles in Academic Institutions, National Academy Press, 33(4), Washington 1991.

Laing C.J., Fraser D.R., The vitamin D system in iguanian lizards, Comparative Biochemistry and Physiology, Part B 00 373–379, 1999.

Xie S., Low Ji Z., Vitamin A Balance in Reptiles, Conference: Singapore Veterinary Association/Asian Society of Zoo and Wildlife Medicine/Unusual and Exotic Pet Veterinarians/Association of Avian Veterinarians – Australasian Committee Joint Conference, 2013.