Jak karotenoidy wpływają na wybarwienie ryb?
Karotenoidy to grupa naturalnych barwników obejmująca ok. 1100 zidentyfikowanych związków o bardzo zróżnicowanej budowie. Szeroko występują zarówno w świecie roślin, jak i zwierząt. Są to związki rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego w organizmie spotyka się je wbudowane w błony komórkowe, rozpuszczone w kroplach tłuszczu albo związane z białkami w systemie służącym do fotosyntezy. Do produkcji karotenoidów zdolne są tylko rośliny, niektóre gatunki grzybów i bakterii. Dlatego ryby, muszą pobierać karotenoidy wraz z pokarmem. Najbardziej znaną funkcją karotenoidów w organizmie ryb jest ich wpływa na wybarwienie. Jednak związki te biorą również udział w wielu procesach fizjologicznych, wpływając korzystnie na zdrowie i dobrą kondycję ryb.
Właściwości wybarwiające karotenoidów
W skórze ryb znajdują się trzy typy komórek barwnikowych: melanofory, chromatofory i guanofory. W melanoforach znajduje się czarny barwnik – melanina. Natomiast chromatofory zawierają barwniki czerwone i żółte z grupy karotenoidów. Barwniki zawarte w melanoforach i chromatoforach odbijają lub pochłaniają światło w zależności od jego długości. Widzimy tylko to światło, które zostało odbite. Trzeci typ komórek barwnikowych – guanofory – nie zawiera barwników, a bezbarwną guaninę – krystaliczną substancję, która w zależności od swojej budowy odbija lub rozszczepia, jak pryzmat, padające na nią światło. Dzięki obecności guaniny na ciele ryby widoczny jest kolor biały – matowy lub srebrzysty. W wyniku współdziałania wszystkich trzech typów komórek barwnikowych powstaje cały szereg innych kolorów i ich odcieni, w tym niebieski i zielony. Tak więc w rzeczywistości niebieskie i zielone kolory ryb w większości przypadków są efektem gry światła i obecności barwników: czarnego, żółtego i czerwonego. Stosując pokarmy wybarwiające bogate w korotenoidy możemy wpływać na wybarwienie ryb.
Właściwości antyoksydacyjne karotenoidów
Karotenoidy są antyoksydantami, co oznacza, że wraz z witaminami C i E chronią kwasy tłuszczowe i błony komórkowe przed wolnymi rodnikami. Przy czym stwierdzono, że działanie astaksantyny jest bardziej efektywne w porównaniu do innych karotenoidów oraz witamin C i E (astaksantyna jest 500 razy silniejszym antyoksydantem niż witamina E).
Karotenoidy jako źródło witaminy A
Niektóre karotenoidy, w tym: beta-karoten, astaksantyna, zeaksantyna i kantaksantyna, są przekształcane w organizmie ryb w witaminę A, która jest odpowiedzialna między innymi za: różnicowanie komórek embrionalnych, rozród, widzenie czy zdrową skórę.
Wpływ karotenoidów na odporność ryb
Karotenoidy zwiększają odporność ryb na infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze (beta-karoten zwiększa wydzielanie lizozymu – naturalnego enzymu wytwarzanego przez leukocyty, który ma właściwości bakteriobójcze). Ponadto karotenoidy zwiększają intensywność fagocytozy, która jest jednym z mechanizmów obrony organizmu przed patogenami.
Wpływ karotenoidów na rozmnażanie ryb
Stwierdzono korzystny wpływ karotenoidów na wszystkie etapy rozmnażania (dojrzewanie, produkcję komórek rozrodczych, zapłodnienie, rozwój zarodka, wzrost larw i narybku).
Przyswajalność karotenoidów przez ryby
Różnice w budowie chemicznej karotenoidów, wzajemne interakcje między nimi oraz z innymi związkami zawartymi w pokarmie wpływają na różnice w ich przyswajalności przez ryby, a tym samym na wybarwienie ryb. Do tego dochodzą także uwarunkowania gatunkowe i osobnicze. Spośród powszechnie stosowanych w żywieniu ryb karotenoidów najlepiej przyswajalna jest astaksantyna, następnie są to kantaksantyna i beta-karoten. W pokarmach gotowych dla ryb akwariowych najczęściej stosowana jest astaksantyna. W dużej koncentracji znajdziesz ją np. w D-50 Plus, Astacolor, Vitality & Color Granules.
Istnieją również różnice w przyswajalności danego karotenoidu związane z występowaniem wielu jego odmian chemicznych – izomerów. O przyswajalności decyduje też lokalizacja karotenoidów w komórce. Jak wspomniałam wcześniej, mogą być one wbudowane w błony komórkowe, połączone z białkami układu fotosyntetycznego lub być rozpuszczone w kroplach tłuszczu (owoce). To tłumaczy, dlaczego beta-karoten z owoców jest lepiej przyswajany niż ten wbudowany w liście. Również obróbka surowców zawierających karotenoidy w istotny sposób wpływa na ich biodostępność. Porównaj, jak wygląda dostępność beta-karotenu w zależności od przetworzenia marchewki:
marchewka surowa < 1%
marchewka surowa silnie roztarta – ok. 25%
marchewka ugotowana lekko roztarta – ok. 5%
marchewka ugotowana silnie roztarta – ok. 57%
To wszystko powoduje, że ryby karmione pokarmami wybarwiającymi wybarwiają się w różnym tempie i z rożną intensywnością. W efekcie można zaobserwować, że wybarwienie ryb w obrębie stada może być różne.
