Filtr odwróconej osmozy w akwarystyce morskiej (RO Di)
Co to znaczy, że woda jest czysta i czy w akwarystyce morskiej filtr odwróconej osmozy (Ro Di) to konieczność? Aby odpowiedzieć na te pytania, przede wszystkim zastanówmy się, jak to jest z czystością wody kranowej. Wydaje się, że woda nadająca się do picia musi być czysta. Z drugiej jednak strony raz po raz słyszymy, że gdzieś tam „kranówka” jest niesmaczna, twarda, miewa brązowe zabarwienie albo po prostu śmierdzi chlorem. Oznacza to, ni mniej, ni więcej, że w tej niby czystej wodzie są jakieś związki chemiczne.
Jakie parametry ma woda kranowa?
Nad jakością wody pitnej czuwają stacje uzdatniania wody, które pilnują, aby spełniała ona normy czystości. Określają one kilkadziesiąt parametrów, które muszą być spełnione. Poniżej przytaczam te, które mają największe znaczenie dla akwarystów morskich.
| Europejskie normy zawartości niektórych związków chemicznych w wodzie pitnej | ||
| Bor | 1 | mg/l |
| Miedź | 2 | mg/l |
| Fluor | 1,5 | mg/l |
| Azotany | 50 | mg/l |
| Wapń* | – | mg/l |
| Magnez* | – | mg/l |
| Fosforany** | 6,7 | mg/l |
| *nieregulowane bezpośrednio | ||
| **w odniesieniu do fosforu 2,2 mg/l | ||
Jeśli chodzi o wapń i magnez, to ich zawartość jest regulowana dopuszczalnym poziomem twardości wody. Na twardość wody wpływa wiele jonów, ale norma podawana jest w przeliczeniu na węglan wapnia. W Polsce twardość wody dopuszczonej do spożycia musi zawierać się w przedziale 60-500 mg/l CaCO3. Jeśli wartość tę przeliczymy na wapń, otrzymamy dopuszczalny poziom wapnia w zakresie 24-200 mg/l.
Wracając do przytoczonych norm, muszę zaznaczyć, że są to maksymalne dopuszczalne limity. W większości przypadków rejestrowane zawartości tych pierwiastków osiągają mniej więcej połowę tych wartości. To oznacza jedno: o ile wszystkie wartości (również te, których tu nie przytoczyłem, a które można znaleźć na stronie Komisji Europejskiej) znajdują się w dopuszczalnym zakresie, nikt nie będzie z nimi nic robił.
Należy przy tym pamiętać o dwóch sprawach. Po pierwsze, jakość wody płynącej z kranu podlega sezonowym wahaniom. Ponadto może znacząco różnić się w zależności od miejsca ujęcia wody. Po drugie, monitoring wody odbywa się najczęściej na wyjściu ze stacji uzdatniania, a nie w instalacji wodociągowej odbiorcy. Na jakość wody mogą wpłynąć: długość transportu, magazynowanie, stan sieci wodociągowej czy prędkość jej przepływu. Na skutek korozji starszych instalacji wodociągowych do wody przenikają związki cynku, żelaza, miedzi i ołowiu.
Czy woda kranowa jest dobra dla akwarium rafowego?
Stosowanie wody kranowej w akwarystyce morskiej wiąże się z ryzykiem wprowadzenia do akwarium substancji toksycznych dla bezkręgowców morskich np. związków miedzi. Zawartość miedzi w wodzie pitnej jest regulowana przez odpowiednią dyrektywę Komisji Europejskiej. Według niej dozwolona ilość miedzi to 2 mg/l. Jest to wartość bezpieczna dla człowieka, ale dla korali czy krewetek jest zabójcza. Jony miedzi Cu2+ już w niewielkich stężeniach są toksyczne dla organizmów morskich. Wartości w okolicach 0,04 mg/l już po 48 godzinach powodują bielenie niektórych korali, choć badania wykazały, że niektóre korale mogą wytrzymać sporo wyższe stężenia miedzi. Hipotetycznie rzecz biorąc, skrajna dozwolona zawartość miedzi w wodzie kranowej (2 mg/l) jest około 220 razy większa niż stężenie miedzi w morzach (0,009 mg/l) i około 50 razy większa niż dawka śmiertelna dla niektórych korali.
Na wszystkie niechciane w wodzie substancje istnieje prosty i relatywnie tani sposób. Jest nim filtr odwróconej osmozy (RO Di).
Jak zbudowany jest filtr odwróconej osmozy (RO Di)?
Filtr RO Di to urządzenie zbudowane z kilku stopni filtracji. Pierwsze dwa lub trzy elementy to tak zwane prefiltry. Są to głównie filtry sedymentacyjne 1, 5 lub 10 µm oraz filtr z węglem aktywnym. Zadaniem prefiltrów jest zatrzymanie zawiesiny oraz związków chemicznych, np. chloraminy, które mają destrukcyjny wpływ na najważniejszą część takiego filtra – membranę osmotyczną.
Membrana osmotyczna w dużym uproszczeniu ma postać sita o mikroskopijnych oczkach. Są one tak małe, że przepuszczają molekuły wody, a wszystkie większe zostają odfiltrowane i usunięte z wody.
Co musisz wiedzieć o filtrze odwróconej osmozy?
Membrana i prefiltry zużywają się i trzeba je wymieniać. O ile zadbana membrana może nam służyć kilka lat, o tyle prefiltry muszą być wymieniane co kilka miesięcy – zwłaszcza gdy produkujemy dużą ilość wody na potrzeby akwarium.
Ponadto membrana do wydajnej pracy potrzebuje odpowiedniego ciśnienia w sieci wodociągowej (80-100 psi). W większości domów ciśnienie jest niedostateczne, co obniża efektywność filtra. Rozwiązaniem jest montaż tzw. „booster pump”, która podnosi ciśnienie na membranie.
Warto pamiętać, że membrana oczyszcza wodę w około 97%. To oznacza, że 3% zanieczyszczeń przechodzi przez filtr. Skutecznym sposobem poradzenia sobie z tymi zanieczyszczeniami jest stosowanie tzw. żywicy dejonizującej (Di) pochłaniającej wszystkie jony, które przedostały się przez membranę. Oczywiście taką żywicę też należy regularnie wymieniać.
Niestety, aby uzyskać 1 l wody RO (czyli przefiltrowanej), musimy zużyć około 5 l wody kranowej, ponieważ membrana musi być ciągle opłukiwana wodą. Pod tym względem nie jest to zbyt wydajne urządzenie, co może się przełożyć na rachunek za wodę. Istnieją metody poprawy wydajności filtra, ale wymagają paru przeróbek.
Filtr odwróconej osmozy jest niezbędny do przygotowania solanki
Jednym ze sposobów dbania o jakość wody w akwarium morskim są regularne podmiany solanki. Akwarysta spuszcza np. 50 l wody z akwarium i zastępuje ją świeżo przygotowaną solanką. Cały proces jest bardzo prosty, ale ma duże znaczenie w utrzymywaniu optymalnych parametrów wody.
Weźmy na przykład sól akwarystyczną Tropical Reef Base, która została tak wyprodukowana, aby po rozpuszczeniu i przy odpowiednim zasoleniu (najczęściej 33-35 ppt) dawała parametry wody zbliżone do naturalnej wody morskiej.
Jak już pisałem, skład wody kranowej może się znacznie różnić w zależności od pory roku czy miejsca. Oznacza to, że rozpuszczanie soli w wodzie kranowej z dwóch różnych ujęć da solanki o odmiennych parametrach. Taka sytuacja nie tylko uniemożliwia uzyskanie dobrych rezultatów w akwarystyce, ale i utrudnia radzenie sobie w przypadku ewentualnych kłopotów . Gdy rozpuszczamy sól w wodzie RO Di, uzyskana solanka otrzymuje parametry zaplanowane przez producenta, ponieważ w wodzie RO Di nie ma niczego, co zaburza bilans składników.
Stosując sól Tropical Reef Base, uzyskujemy wodę o parametrach zbliżonych do naturalnej wody morskiej, tak jak to zaplanował producent. Na powyższym schemacie wszystkie słupki bilansują się w okolicach czerwonej linii – oznaczającej parametry wody morskiej. Ryby i bezkręgowce morskie będą się doskonale czuły w akwarium, w którym woda trzyma naturalne parametry. Zobaczmy teraz, co się może stać, gdy sól rozpuścimy w wodzie kranowej.
Niefiltrowana woda zawiera różne rozpuszczone substancje. Jeżeli poziom wapnia zmierzony w wodzie kranowej wynosiłby ponad 250 mg/l, to ta ilość wapnia skumuluje się z wapniem z użytej soli. W efekcie w solance poziom wapnia osiągnie ponad 650 mg/l. Taka ilość wapnia w wodzie jest wręcz niebezpieczna dla zwierząt morskich.
Czy stosować filtr RO Di w akwarystyce morskiej?
Woda w każdym kranie ma inny skład chemiczny, a filtr RO Di „resetuje” ten skład do czystego H2O, dzięki czemu woda RO Di w każdym miejscu na świecie jest prawie identyczna i w tym wypadku „prawie” nie czyni żadnej różnicy.
Pamiętaj, że dbanie o domową rafę w zasadzie sprowadza się do dbania o parametry wody, takie jak: pH, KH, wapń i magnez. Problem w tym, że o ile łatwo je podbić, gdy są za niskie, o tyle trudno je zredukować, gdy są za wysokie. Z tego względu stosowanie dobrze zbilansowanej soli razem z suplementami i wodą RO Di jest niezbędne dla uzyskania i utrzymania odpowiednich parametrów wody w akwarium morskim.
Akwarystyka morska to hobby pełne wyzwań. Część z nich to przyjemność, ale są i takie, które spędzają sen z powiek akwarystów. Stosowanie filtra RO Di nie jest może gwarancją rozwiązania wszystkich problemów, ale na pewno wyklucza wiele z nich i z tego powodu zdecydowanie zachęcam do stosowania go w akwarystyce morskiej.
Literatura
http://www.theaquariumwiki.com/wiki/Copper
http://www.os.not.pl/docs/czasopismo/2007/Olsinska%20Skibinska_2-2007.pdf
http://docsdrive.com/pdfs/academicjournals/rjes/2009/96-102.pdf
