Mieczyk Hellera (Xiphophorus helleri) – ryba z historią
Mieczyk Hellera (Xiphophorus helleri) to dość duża i aktywna ryba należąca do rodziny piękniczkowatych (Poeciliidae). W akwariach można spotkać szereg odmian hodowlanych mieczyka różniących się nie tylko ubarwieniem, ale też kształtem płetw. Niestety oprócz utrwalonych odmian hodowlanych w akwariach jest też cała masa przypadkowych hybryd, które powstają w zbiornikach akwarystów w wyniku niekontrolowanego rozrodu i krzyżowań w obrębie gatunku pomiędzy poszczególnymi odmianami, jak i międzygatunkowych ze zmienniakiem plamistym (X. maculatus) i zmienniakiem wielobarwnym (X. variatus). Sprawia to, że znalezienie wysokiej jakości ryb pod względem genetycznym i fenotypowym (wygląd) nie należy do łatwych zadań. Oczywiście formą wyjściową do uzyskania tych barwnych ryb hodowlanych były ryby dzikie. Okazuje się, że dzisiaj dziki mieczyk zielony jest prawdziwym rarytasem, poszukiwanym przez miłośników dzikich ryb jajożyworodnych.
Gdzie żyją mieczyki?
Mieczyki to ryby zamieszkujące wody stojące i wolno płynące na terenie Meksyku, Gwatemali, Hondurasu i Belize. Dzika populacja mieczyka charakteryzuje się największym zasięgiem występowania wśród przedstawicieli rodzaju Xiphophorus. Mieczyki zamieszkują różne środowiska. Spotyka się je w rzekach, kanałach i strumieniach o słabym prądzie wody, jak również w jeziorach i przybrzeżnych lagunach. Dorosłe ryby spotykane są w otwartej wodzie na głębokości ok. 30 cm. Młode ryby i narybek wybierają strefę przybrzeżną, gdzie występują rośliny i korzenie drzew. Takie miejsca są idealnym schronieniem przed drapieżnikami.
W wyniku introdukcji ryby te są spotykane też w innych częściach świata, gdzie uznaje się je za gatunek inwazyjny. Tak jest np. w niektórych stanach USA, Izraelu, Hongkongu i Australii. Można go znaleźć również w Polsce, np. w parkach miejskich, gdzie do zbiorników wodnych trafiają ryby porzucane przez akwarystów. Trwała populacja mieczyka żyje w Bułgarii.
Charakterystyka mieczyków
Mieczyk Hellera (Xiphophorus helleri) to duża ryba. Samice dorastają do ok. 15 cm, a samce – do ok. 10 cm. Jest tu widoczny wyraźny dymorfizm płciowy. Samice w porównaniu do samców są większe i masywniejsze, mają też tzw. plamkę ciążową. Cechą charakterystyczną dojrzałego płciowo samca jest miecz, który powstaje poprzez wydłużenie dolnych promieni płetwy ogonowej. Wykształcenie miecza zajmuje dość dużo czasu. Ponadto niektóre samce dojrzewają później. Dlatego w przypadku młodych ryb rozróżnienie płci bywa trudne. Nierzadko niedojrzałe samce są mylone z samicami. Samce mają również narząd kopulacyjny zwany gonopodium, który powstaje z przekształcenia płetwy odbytowej.
Mieczyki to ryby spokojne, aczkolwiek samce mogą być względem siebie agresywne. W mniejszych zbiornikach lepiej więc trzymać jednego samca i kilka samiczek.
Formy hodowlane mieczyków
Przez lata hodowli uzyskano bardzo dużo odmian barwnych. Jednak w przypadku mieczyków nie chodzi tylko o kolor, ale też o kształt płetw. Na ich podstawie wyróżnia się następujące standardy:
- normalnopłetwy,
- wysokopłetwy – forma Simpson,
- wysokopłetwy – forma delta,
- długopłetwy – froma lira,
- długopłetwy – forma lira (płetwa ogonowa) i delta (płetwa grzbietowa).
Ryby o różnych standardach płetw mogą występować w różnym ubarwieniu. I tak wyróżnia się mieczyki: czerwone, berlińskie (czerwone z czarnymi kropkami i plamkami), wagtail (czerwone ciało i czarne płetwy), tuxedo (dolna część ciała czarna, górna może być czerwona, żółta, zielona), koi (albinotyczne czerwono-białe), ananasowe, trójbarwne itp.
Dzikie mieczyki
Wspomniałam o dzikiej formie mieczyka Heller, nazywanej mieczykiem zielonym. W handlu dostępna jest również ciekawa linia tych ryb X. helleri „Yucatan”, która trafiła do Berlina w 1975 roku, przywieziona przez Güntera Daula z wyprawy do Meksyku. Co ciekawe – przez tyle lat udało się zachować czystość tej wyjątkowej formy barwnej. Warto jednak pamiętać, że do rodzaju Xiphophorus należą też inne gatunki mieczyków, np. X. alvarezi czy tzw. mieczyki północne. Są to gatunki zamieszkujące chłodne, szybko płynące wody w dorzeczu rzeki Panuco. Tę grupę tworzą trzy klady: Montezumae (X. montezumae X. continens, X. nezahualcoyotl), Cortezi (X. cortezi, X. birchmanni, X. malinche) i Pygmaeus (X. pygmaeus, X. nigrensis, X. mulitlineatus). Ryby te rzadko są dostępne w handlu, gdyż nie uwodzą jaskrawymi barwami. Jednak ich nietuzinkowe piękno doceniają miłośnicy dzikich ryb żyworodnych. Aby je zdobyć, najlepiej skontaktować się bezpośrednio z hodowcą.
Zmiana płci u mieczyków
U mieczyków zaobserwowano zdolność do zmiany płci. Po raz pierwszy opisali to w 1926 roku w swoich pracach Essenberg i Harms. Jednak doniesienia te były kwestionowane przez wielu naukowców. Ostatecznie zostały one potwierdzone dopiero w 1980 roku.
Akwarium dla mieczyków
Akwarium powinno być dość duże. Aby zapewnić odpowiednie warunki dla stada tych ryb, najlepiej wybrać zbiornik o pojemności 240 l. Biorąc pod uwagę natarczywy charakter samców względem siebie, w akwarium najlepiej trzymać grupę samic i jednego samca. W większych akwariach można utrzymywać kilka samców, pomiędzy które rozłoży się agresja. Najgorszym wyborem jest umieszczenia dwóch samców w jednym zbiorniku. W tym układzie słabsza ryba na ogół zostaje zamęczona i ginie.
W stosunku do parametrów fizykochemicznych ryby te są dość elastyczne. Temperaturę najlepiej utrzymywać na poziomie pomiędzy 23-25°C. Ryby będą się dobrze czuły w wodzie o odczynie 7,0-7,5 pH i twardości 6-25°dGH.
W zbiorniku należy posadzić dużo roślin, zostawiając jednocześnie miejsce do pływania. Rośliny dadzą rybom poczucie bezpieczeństwa, a także schronienie narybkowi.
Czym karmić mieczyki?
Podstawą diety tych ryb w naturze są drobne bezkręgowce. W akwarium można im podawać wieloskładnikowe pokarmy gotowe, np.: America size S, Supervit Mini Granulat, Red Mico Colour Sticks, oraz takie, które zawierają w składzie owady i skorupiaki, np.: Insect Menu Flakes, Tubivit, Krill Flake. Ich dieta powinna być uzupełniana pokarmami roślinnymi, np.: Super Spirulina Forte, Spirulina Granulat, 3-Algae Flakes. Ryby z pewnością będą też zadowolone z pokarmów żywych i mrożonych, takich jak np.: rurecznik, larwy czarnego komara, ochotka i wodzień.
Rozmnażanie mieczyków
Mieczyk Hellera (Xiphophorus helleri) to ryba jajożyworodna. Do zapłodnienia dochodzi w drogach rodnych samicy. Jaja rozwijają się w pęcherzykach jajnikowych. Ciąża trwa ok. 30 – 40 dni. Embriony czerpią składniki pokarmowe z woreczków żółtkowych. Tuż przed porodem pęka otoczka jajowa, a młoda ryba jest wydalana na zewnątrz. Dobrze odżywiona duża samica może urodzić nawet kilkadziesiąt młodych. Mieczyki zjadają swoje potomstwo, dlatego tuż przed porodem samicę warto umieścić w kotniku. Jest to rodzaj koszyczka, z którego młode ryby mogą odpłynąć od matki. Po jednorazowym zaplemnieniu samica może mieć kilka miotów. Młode karmimy pokarmami w formie proszku, np.: Micro-vit Basic, Pro Defence Micro Size oraz naupliusami artemii.
Literatura
Rafał Maciaszek i inni, (2019), Alien freshwater fish, Xiphophorus interspecies hybrid (Poeciliidae) found in artificial lake in Warsaw, Central Poland, „World Scientific News”, 132, s. 291–299 (ang.).
Elso Lodi, (1980), Sex inversion in domesticated strains of the swordtail, Xiphophorus helleri Heckel (Pisces, Osteichthyes), Italian Journal of Zoology, 47:1-2, 1-8,
