Igiełka, wachlarz, proporczyk… – poznaj standardy gupika

Powszechnie znana i rozpoznawana rybka akwariowa, jaką jest gupik pawie oczko (Poecilia reticulata), zawładnęła umysłami miłośników akwarystyki na całym świecie. To, co spowodowało, że jest ona tak popularna, to cechy, na które zwraca uwagę każdy akwarysta, czyli: wielkość, kolory ciała i kształty płetw. Na te ostatnie chciałbym zwrócić szczególną uwagę, opisując standardy gupika.

Czym są standardy gupika?

Standardy te są niczym innym jak wzorcami kształtów, wielkości i proporcji płetw (głównie ogonowej i grzbietowej) w stosunku do ciała samców. Zostały one opracowane przez hodowców, którzy przez szereg lat obserwacji dostrzegli w hodowanych osobnikach tendencje do rozwoju płetw w danym kierunku. Wspólnymi siłami opisali oni pierwsze wzorce standardów gupika, udoskonalając je przez szereg lat.

Oczywiście nie jest obowiązkiem posiadanie gupików wyłącznie o standardowych kształtach. Jednak hodowla konkretnych standardów i selekcjonowanie ich w oparciu o wzorce pozwala cieszyć się ich pięknem najwyższej jakości. Ponadto daje podstawy do porównania wyników prac hodowlanych oraz szansę uczestniczenia w konkursach i wystawach tych wyjątkowych ryb.

Każdy, kto posiadał kiedykolwiek gupiki, przyzna mi rację, że niejednokrotnie przypatrując się pojedynczym osobnikom, próbował wypatrzeć w nich wyjątkowe cechy. Nie ważne, czy był to nowo nabyty osobnik, czy dorastające młode rybki. Zawsze tym obserwacjom towarzyszył dreszczyk emocji i pojawiały się pytania: czy będzie miał duże płetwy, czy małe; czy będzie to okrągły ogonek, czy trójkątny, a może wyrosną mu mieczyki?

To właśnie od takich obserwacji rozpoczęły się pierwsze prace nad stworzeniem wzorców standardowych kształtów płetw gupika. W wyniku tych starań powstało 13 uznanych w organizacji Internationales Kuratorium Guppy Hochzucht (IKGH) standardów gupika. Ich szczegółowy opis znajduje się w opracowaniu Internationalen Hochzuht Standards (IHS). Pierwsza wersja IHS powstała w 1981 roku i od tamtej pory (a jest to już ponad czterdzieści lat) jest systematycznie poprawiana i dostosowywana do aktualnej wiedzy i wymagań prozdrowotnych gupika.

Klasyfikację gupika należy rozpocząć od stosowanego podziału na trzy grupy (wielkopłetwe, mieczowe i krótkopłetwe), w których umieszczone są poszczególne standardy.

Grupa „wielkopłetwe”

Grupa ta obejmuje 5 standardów, posiadających największe i najokazalej prezentujące się płetwy ogonowe.

Wachlarz

Płetwa ogonowa, jak sama nazwa wskazuje, przypomina wachlarz. Ma kształt wydłużonego trójkąta o długości równej długości ciała. Płetwa grzbietowa początkowo wznosi się ku górze, po czym biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Wachlarz, choć podobny nieco do triangla, wyraźnie odróżnia się od niego długością i szerokością płetwy ogonowej, a także kształtem płetwy grzbietowej. Jest spotykany na konkursach i wystawach, ale nie jest to licznie pokazywany standard. W handlu mylony z trianglem.

Triangel

Płetwa ogonowa ma kształt równego trójkąta o wymiarze 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa początkowo wyrasta do góry, po czym skręca do tyłu, sięgając do 1/3 długości płetwy ogonowej. Jest szeroka, ale wyrównana. Wyglądem przypomina prostokąt.

Porządny triangel pomimo swoich dużych płetw powinien pływać z gracją. Bez wątpienia jest to najpopularniejszy standard gupika jaki można zobaczyć na konkursach i wystawach. Jak również najchętniej hodowany przez hodowców i kupowany przez klientów sklepów akwarystycznych.

Welon

Płetwa ogonowa ma brzegi łukowato wygięte na zewnątrz i jest zakończona wklęsłą krawędzią. Długość to 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa wznosi się pionowo, następnie biegnąc wzdłuż ciała, sięga do 1/3 długości płetwy ogonowej. Zakończona jest okrągło.

To nielicznie prezentowany na konkursach i wystawach standard gupika. W sklepach akwarystycznych raczej nie jest spotykany, a jeśli już, to – podobnie jak wachlarz – jest błędnie uznawany za triangla.

Proporczyk

Płetwa ogonowa tego standardu ma kształt długiego prostokąta i przypomina proporczyk. Długość powinna wynosić 8/10, a szerokość 4/10 długości ciała. Zakończona jest prosto. Płetwa grzbietowa, podobnie jak u wachlarza, początkowo wznosi się ku górze. Następnie biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Proporczyk to kolejny nielicznie prezentowany standard gupika z grupy wielkopłetwych. Choć niewątpliwie jest ciekawie prezentującym się kształtem, to w handlu rzadko można go zobaczyć.

Half Moon

Płetwa ogonowa tworzy kształt półokręgu, z pionowo ustawionymi krawędziami. Jej długość powinna wynosić 2/3, a wysokość 4/3 długości ciała. Płetwa grzbietowa wznosi się stromo, ale nie pionowo. Ma kształt ćwierć koła i sięga 1/4 długości płetwy ogonowej.

Half Moon to najmłodszy standard opisany i zatwierdzony w IHS. Na wystawach i konkursach jest coraz bardziej popularny. W sklepach akwarystycznych często można spotkać osobniki w typie standardu Half Moon importowane z Azji. Jak również, co szczególnie cieszy, coraz częściej z rodzimych hodowli.

Grupa „mieczowe”

Grupa ta obejmuje 4 standardy, posiadające płetwy ogonowe z wyraźnie wyodrębnionymi mieczowatymi formami.

Dwumiecz

Płetwa ogonowa w swojej budowie ma dwa wydłużenia promieni górnych i dolnych tworzących mieczowate formy. Środkowa część jest krótka, zaokrąglona i wyraźnie oddziela od siebie miecze. Całkowita długość płetwy ogonowej jest równa długości ciała. Rozwarcie mieczy tworzy kąt 30°. Płetwa grzbietowa początkowo wznosi się ku górze, po czym biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Dwumiecz jest najpopularniejszym standardem gupika z grupy mieczowych. Na wystawach i konkursach stanowi często ponad połowę prezentowanych zestawów z tej grupy. Nie mniejszą popularnością cieszy się również w hodowli, a także w handlu.

Miecz górny

Płetwa ogonowa miecza górnego, jak sama nazwa podpowiada, jest tworzona z mieczowatej formy wyrostka zbudowanego z przedłużonych górnych promieni. Jej długość powinna być równa długości ciała. Podstawa płetwy jest zaokrąglona. Mieczyk może być ustawiony równolegle, jak i wzniesiony lekko do góry maksymalnie do 15° względem osi ciała. Płetwa grzbietowa, podobnie jak u dwumiecza, początkowo wznosi się ku górze. Następnie biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Popularność mieczy górnych na konkursach i wystawach gupików nie jest największa. Nie ma jednak takiej imprezy związanej z pokazami gupików, na której zabrakłoby mieczy górnych. W sklepach czy na giełdach akwarystycznych również można kupić przedstawicieli tego standardu.

Miecz dolny

Płetwa ogonowa, podobnie jak u miecza górnego, jest u podstawy zaokrąglona, z tą różnicą, że posiada wyrostek tworzący miecz z dolnych promieni. Podstawa płetwy ogonowej jest zaokrąglona, a całkowita jej długość jest równa długości ciała. Mieczyk powinien być ustawiony skośnie w dół, tworząc kąt 15° w stosunku do osi ciała. Płetwa grzbietowa, podobnie jak u dwumiecza i miecza górnego, wznosi się ku górze, po czym biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Miecz dolny, podobnie jak i miecz górny, jest stałym, choć nielicznie prezentowanym standardem na konkursach i wystawach. Można go również kupić w sklepach akwarystycznych, choć występuje tam dość rzadko.

Lira

Kształt płetwy ogonowej przypomina instrument o tej samej nazwie. Podstawa płetwy jest zaokrąglona, ale szersza niż u dwumiecza. Tworzy wyraźny odstęp pomiędzy wyrostkami. Podobnie też jak u dwumiecza, tak i u liry wyrastają wspomniane już dwa mieczowate wyrostki. Z tą jednak różnicą, że początkowo wyrastają one poziomo, następnie wraz z długością oddalają się od siebie, odchylając się nieco na zewnątrz i osiągając maksymalnie 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa, podobnie jak u pozostałych standardów mieczowych, początkowo wznosi się ku górze, po czym biegnie początkowo równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i wznosząc ku górze, kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Lira jest najmniej popularnym mieczowym standardem gupika zarówno na konkursach, wystawach, jak i w sprzedaży. Często zdarza się, że jest mylona z dwumieczem, choć – jeśli jest właściwie selekcjonowana w hodowli – wyraźnie się od niego różni.

Grupa „krótkopłetwe”

Grupa ta obejmuje 4 standardy gupika, posiadające płetwy ogonowe wyraźnie mniejsze od poprzednich standardów.

Łopatka

Pierwszym przedstawicielem grupy krótkopłetwych standardów gupika jest łopatka. Nazwa pochodzi od kształtu płetwy ogonowej, który przypomina swoim wyglądem popularną saperkę. Jej długość osiąga połowę, a jej szerokość 8/10 długości ciała. Brzegi górny i dolny są proste, biegną równolegle. Koniec płetwy schodzi się równomiernie od końca brzegów do osi ciała, tworząc delikatny wierzchołek. Ogólny wygląd można porównać również do sześcioboku, co nie jest błędem. Płetwa grzbietowa początkowo wznosi się ku górze, po czym biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Łopatka, kiedyś bardziej popularna, obecnie coraz rzadziej jest pokazywana na konkursach i wystawach gupików. W handlu często można spotkać przedstawicieli tego standardu, lecz są oni dalecy od ideału, będąc często przypadkowymi osobnikami w grupie innych gupików w zbiorniku.

Płomyk

Płetwa ogonowa kształtem przypomina płomień świecy. Za granicą nazwa jest tłumaczona jako „włócznia”, sugerując podobieństwo do ostrza tej broni. Początkowo rozszerzająca się płetwa osiąga szerokość 6/10 długości ciała. Następnie stopniowo się zwęża, tworząc wierzchołek w osi ciała i osiągając 8/10 jego długości. Płetwa grzbietowa, podobnie jak u standardu lira, początkowo wznosi się ku górze, po czym biegnie początkowo równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo, wznosząc ku górze i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Popularność płomyków na konkursach i wystawach nie jest wielka, ale praktycznie są one stałymi bywalcami tych imprez. W handlu ich popularność jest skromna, można jednak spotkać je w sklepach.

Rakietka

Płetwa ogonowa jest okrągła, kształtem przypomina rakietkę do tenisa stołowego. Długość i szerokość powinny wynosić połowę długości ciała. Płetwa grzbietowa jest skromna, początkowo wzniesiona sięga swoją długością do nasady płetwy ogonowej. Na końcu jest zaokrąglona.

Na konkursach i wystawach rakietka jest najliczniej wystawianym standardem spośród gupików krótkopłetwych. W handlu też są popularne, można je łatwo kupić. Pomimo iż płetwy są mniejsze niż np. u triangla, to stadko gupików standardu rakietka pływające bardzo żywiołowo może wywołać duże wrażenie.

Igiełka

Płetwa ogonowa igiełki jest początkowo okrągła i osiąga średnicę 4/10 całkowitej swojej długości. Na jej końcu wyrasta wzdłuż osi ciała i biegnie poziomo, tworząc igłę – długi, wąski wyrostek utworzony z dwóch lub trzech promieni. Całkowita długość płetwy ogonowej jest równa długości ciała. Płetwa grzbietowa początkowo wznosi się ku górze, po czym biegnie równolegle wzdłuż ciała, zwężając się stopniowo i kończąc ostro w 1/3 długości ogona.

Igiełka to coraz rzadziej spotykany standard na wystawach i konkursach gupika. Coraz częściej pokazywanych jest kilka zestawów, a nierzadko nie ma ich wcale. Nie inaczej sytuacja ma się w handlu, gdzie jest rzadko spotykana.

Jak oceniane są standardy gupika?

Opisując poszczególne standardy, użyłem ogólnego opisu cech dla nich charakterystycznych. W ocenie konkursowej sędziowie rozpatrują szczegółowo pojedyncze cechy budowy i wyglądu gupika. Poniższa tabela przedstawia punktację zestawu konkursowego w konkursie par wg przepisów IHS:

Samiec	Rozmiar	Kształt		Kolor	Suma
Ciało	8	8		12	28
Płetwa grzbietowa	5	8		10	23
Płetwa ogonowa	10	20		14	44
Witalność					5
Suma					100

Jak wynika z tabeli (największa liczba punktów) najważniejsze w ocenie są kształt i rozmiar, czyli proporcje płetw i ciała. Cenna jest też barwa, a tym samym jej nasycenie i równomierność. Znaczenie mają też zdrowie, które ocenia się, patrząc na zachowanie ryb, oraz dopasowanie względem siebie.

Samica	Suma
Rozmiar	3
Kształt	3
Dopasowanie	2
Witalność	2
Suma	10

Każda wada powodująca odstępstwa od opisanego standardu gupika powoduje zmniejszenie liczby przyznanych punktów, czyli obniżenie końcowej oceny zestawu.

Przedstawione powyżej standardy gupika, choć ogólnie przyjęte, nie są zamkniętą listą i ciągle istnieje możliwość poszerzenia ich grona o kolejne. Przykładem takiej sytuacji jest standard gupika Half Moon, który to nie tak dawno, bo w 2018 roku, został zatwierdzony i opisany w IHS.

Standardy gupika jeszcze niezatwierdzone w IHS

W kolejce do opracowania opisów i zatwierdzenia jako standardy w IHS są kolejne trzy propozycje (Longfin ribbon, Longfin swallow, Crown tail). Pomimo że w konkursach i wystawach organizowanych pod patronatem IKGH standardy te są rzadko pokazywane, to są powszechnie uznane i oceniane w konkursach Mistrzostw Świata Gupika (World Guppy Contest). Być może i one w przyszłości dołączą do zestawu standardów gupika opisanych w IHS.

Longfin Ribbon

Longfin ribbon w tłumaczeniu na język polski oznacza długopłetwą wstążkę. Nazwa odnosi się do długich, przypominających nieco wspomniane wstążki płetw odbytowej i brzusznych. U samców tej odmiany narząd rozrodczy powstały z przekształconej płetwy odbytowej – gonopodium– jest bardzo wydłużony. Taka budowa powoduje, że nie może on pełnić swojej podstawowej funkcji rozrodczej, a stanowi jedynie ozdobę. Do rozrodu konieczne są samce z normalnie zbudowanym gonopodium. Płetwa ogonowa i grzbietowa są takie jak w standardzie triangel. Płetwa ogonowa ma kształt równego trójkąta o wymiarze 8/10 długości ciała. Natomiast płetwa grzbietowa początkowo wyrasta do góry, po czym skręca do tyłu, sięgając do 1/3 długości płetwy ogonowej. Jest szeroka, ale wyrównana. Wyglądem przypomina prostokąt.

Longfin Swallow

Longfin swallow w tłumaczeniu na język polski oznacza długopłetwą jaskółkę. Nazwa odnosi się do długich, przypominających nieco ogon jaskółki pasów zbudowanych z połączonych promieni tworzących płetwę ogonową. Poza tym jest ona trójkątna, lecz na końcu zaokrąglona na zewnątrz, osiągając rozmiar 8/10 długości ciała. Płetwa odbytowa i płetwy brzuszne są wydłużone jak u Longfin ribbon. U samców tego standardu narząd rozrodczy powstały z przekształconej płetwy odbytowej – gonopodium – jest bardzo wydłużony. Taka budowa powoduje, że nie może on pełnić swojej podstawowej funkcji rozrodczej, a stanowi jedynie ozdobę. Do rozrodu konieczne są samce z normalnie zbudowanym gonopodium. Płetwa grzbietowa żaglowa początkowo wyrasta do góry, po czym delikatnie skręca do tyłu. Kończy się małym szpicem. Jest szeroka, sięga do nasady płetwy ogonowej.

Crown Tail

Crown tail w tłumaczeniu na język polski oznacza ogon koronkowy. Nazwa odnosi się do długich, pojedynczych, nierozgałęzionych i niepołączonych ze sobą promieni tworzących płetwę ogonową oraz grzbietową. Płetwa ogonowa jest trójkątna, lecz na końcu zaokrąglona na zewnątrz, osiągając rozmiar 8/10 długości ciała. Płetwa grzbietowa początkowo wyrasta do góry, po czym skręca do tyłu. Sięga do nasady płetwy ogonowej.

Standardy gupika a praca hodowlana

Jak wszyscy wiemy, niestety nic nie jest doskonałe. Jest wiele zarzutów odnośnie do klasyfikacji i oceny standardów gupika, co powoduje, że są one cały czas rozwijane i poprawiane. Pomimo opracowania opisów zawsze pozostaje możliwość własnej interpretacji standardów przez hodowcę. Z drugiej strony standard nie bierze się z bezpodstawnych wyobrażeń i wymyślnych form. Przeciwnie – bazuje on na tendencjach rozwojowych gupika i wskazuje kierunek, w jakim hodowca powinien prowadzić swoje prace hodowlane, by móc osiągnąć maksymalne piękno z posiadanego szczepu. Posiłkując się tymi opracowaniami, każdy hodowca ma narzędzie do pracy nad swoimi gupikami, a mając wspólne cele hodowlane, może porównywać efekty swojej pracy wraz z innymi hodowcami. Bez opisu standardów każdy hodowca prowadziłby prace hodowlane wyłącznie wg własnego gustu, a porównanie efektów tych działań byłoby bardzo trudne.

Kilka słów od hodowcy

Na zakończenie chciałbym dodać, że najważniejsze w hodowli gupika jest spełnianie marzeń. Od tych małych jak uzyskanie pierwszego narybku czy też zakup upatrzonej parki ryb w sklepie do tych poważnych jak zdobycie tytułu Mistrza Europy lub Świata Hodowców Gupika. Jednym z moich marzeń było wyhodowanie własnych linii standardów gupika igiełka i lira.

Po wielu latach cierpliwej pracy, dzięki cennym radom i pomocy kolegów, udało mi się uzyskać i dopracować wyjątkowe jak dla mnie wzorce. Nie są to oczywiście idealne osobniki w porównaniu do wzorca, ale to daje mi motywację do dalszej pracy nad nimi. Zachęcam wszystkich zainteresowanych hodowlą tych pięknych ryb do poszerzania własnej wiedzy na ich temat oraz do rozpoczęcia prac nad własnym wymarzonym standardem gupika.

Tekst i grafiki

Mariusz Sobierajski

Wiceprezydent Klubu Poecilia Reticulata

Posłuchaj wykładu Mariusza podczas Dni Akwarystyki w Nałęczowie w 2023.