Żółw grecki (Testudo hermanni) – towarzysz na długie lata

Żółw grecki (Testudo hermanni) to gatunek żółwia z rodziny żółwi lądowych (Testudinidae). Gatunki z tej rodziny są przystosowane do życia na lądzie w stosunkowo suchym środowisku. Posiadają grube, słupowate kończyny ze zrośniętymi palcami oraz mocnymi pazurami umożliwiającymi kopanie. Skorupa tych żółwi jest zwykle wysklepiona i ciężka, a same żółwie krępe i ociężałe.

Jak wygląda żółw grecki (Testudo hermanni)?

Żółw grecki posiada wypukły karapaks (grzbietowa część pancerza) oraz płaski plastron (brzuszna część pancerza) z bokami uniesionymi ku górze. Masywna głowa, zaopatrzona w rogowy dziób, jest osadzona na długiej szyi. Kończyny przednie są lekko spłaszczone i zakończone pięcioma pazurami. Kończyny tylne są słupowate i zakończone czterema pazurami. U niektórych osobników liczba pazurów jest zredukowana do trzech. Ogon jest krótki i zakończony twardym kolcem. Na skórze głowy i kończyn znajdują się tarczki rogowe. Ubarwienie pancerza jest jasnożółte do oliwkowego, z ciemnobrązowymi lub czarnymi plamami na każdej tarczy. Reszta ciała jest jednolicie szara.

Żółw grecki występuje w dwóch podgatunkach różniących się zasięgiem występowania oraz umaszczeniem i wielkością. Podgatunek Testudo hermanni hermanni dorasta do 20 cm długości karapaksu, a Testudo hermanni boettgeri do 35,7 cm.

Występowanie żółwia greckiego

Żółw grecki występuje w Europie, głównie na Półwyspie Bałkańskim i Półwyspie Apenińskim oraz na Kostaryce, Sardynii, Sycylii i kilku mniejszych wyspach. Niewielkie populacje znajdują się również wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego w Hiszpanii i Francji. Gatunek ten zamieszkuje częściowo kamieniste i suche tereny porośnięte roślinnością trawiastą i łąkową oraz krzewami i niskimi drzewami. W miejscach występowania żółwia greckiego lata są gorące i suche, a zimy łagodne i wilgotne, co wpływa na sezonowe zmiany w dostępności pokarmu.

Jak długo żyje żółw grecki?

Żółw grecki (Testudo hermanni) jest długowieczny i potrafi dożyć nawet do 100 lat. Nie każdy osobnik żyje tak długo, jednak zwykle jest to minimum 50 lat, a więc niemało jak na zwierzątko domowe. Decydując się na kupno żółwia greckiego, należy wziąć to pod uwagę oraz przewidzieć ewentualne problemy związane z opieką nad gadem w przyszłości, gdy zmieniać się będzie również nasze życie. Nierzadko zdarza się, że zwierzę żyje dłużej niż opiekun i jest przekazywane rodzinie. Tak długi czas życia gada ma tez swoje plusy, ponieważ zyskujesz towarzysza na całe życie.

Jakie terrarium dla żółwia greckiego?

Terrarium dla żółwia greckiego może być zamkniętym szklanym zbiornikiem lub otwartym od góry wybiegiem. Zwykle młode żółwie utrzymuje się w terrariach zamkniętych ze względu na łatwiejsze utrzymanie odpowiedniej wilgotności oraz temperatury. Osobniki starsze zwykle przenosi się do otwartych od góry wybiegów, dzięki czemu możliwe jest zapewnienie im odpowiedniej powierzchni.

Wielkość terrarium powinna być dobrana do wielkości danego osobnika w taki sposób, aby umożliwić mu swobodne poruszanie się po powierzchni zbiornika oraz aby dodatkowe elementy (kryjówka, basen, miska na wodę) nie znajdowały się zbyt blisko siebie. Żółw potrzebuje miejsca, aby ominąć przeszkodę. U żółwi lądowych stosuje się następującą zasadę wyznaczania minimalnej wielkości terrarium:

• szerokość terrarium powinna stanowić 4-krotność długości karapaksu żółwia
• długość terrarium powinna stanowić 8-krotność długości karapaksu żółwia
• wysokość terrarium należy tak dobrać, aby żółw po wspięciu się na tylne kończyny i oparciu o ścianę nie sięgał do oświetlenia lub otwartej góry wybiegu – mniej więcej 2-krotność długości karapaksu

Jeżeli terrarium jest zamknięte od góry to należy uwzględnić również konieczność zachowania minimalnego dystansu od oświetlenia do żółwia.

Na podstawie powyższych wytycznych minimalne wymiary terrarium dla żółwia greckiego, którego karapaks ma 20 cm długości, będą następujące: 160 x 80 x 40 cm (160 cm długości, 80 cm szerokości i 40 cm wysokości.

Jakie podłoże do terrarium dla żółwia greckiego?

Jako podłoże do terrarium dla żółwia greckiego najczęściej stosuje się mieszanki, które dobrze utrzymują wilgotność i nie pylą oraz są przeznaczone dla żółwi lądowych. Przy stosowaniu sypkiego podłoża istnieje ryzyko połykania go przez żółwia i zaczopowania przewodu pokarmowego, dlatego poleca się stosowanie podłoża utwardzonego – z dużą ilością gliny, która po zalaniu wodą tworzy skorupę. Dobrym wyborem będzie tu podłoże Tropical Terraclay. Możesz również zastosować wycięty fragment murawy wraz z roślinnością. Jednak w takim przypadku koniecznie upewnij się, że w miejscu pozyskania darni nie prowadzono oprysków.

Niezbędnym wyposażeniem w terrarium dla żółwia greckiego jest obszerna kryjówka. Warto również na podłożu, bezpośrednio pod oświetleniem grzewczym położyć płaski kamień, który będzie nagrzewał się w dzień i oddawał ciepło w nocy, podobnie jak to ma miejsce w środowisku naturalnym. Dodatkowe płaskie kamienie w terrarium zapewnią żółwiowi twardy element podłoża, o który będzie ścierał sobie pazury. W terrarium powinny znajdować się również basen z wodą oraz miska na pokarm.

Więcej wskazówek o tym jak urządzić terrarium dla żółwi lądowych znajdziesz we wpisie Roślinożerne żółwie lądowe – terrarium i opieka.

Wybieg zewnętrzny dla żółwia greckiego

Jeżeli posiadasz przydomowy ogród, możesz pokusić się o skonstruowanie wybiegu dla żółwia greckiego na dworze. Jest to świetne rozwiązanie ze względu na zapewnienie żółwiowi warunków zbliżonych do naturalnych. Taki wybieg może być większy od terrarium w domu i dzięki temu zapewni mu również większą dawkę ruchu oraz urozmaiconą przestrzeń. Wybieg powinien być usytuowany w nasłonecznionym miejscu, żeby żółw miał dostęp do bezpośredniego światła słonecznego. Idealnym miejscem będzie fragment trawnika lub łąki. Warto też dosiać żółwiowi dodatkowe rośliny, którymi może się żywić. Przed umieszczeniem żółwia na wybiegu upewnij się, że nie znajdują się na nim trujące dla żółwia rośliny.

Całą konstrukcję wybiegu dobrze przemyśl, aby zapewnić żółwiowi ochronę przed ewentualnymi drapieżnikami oraz uniemożliwić mu ucieczkę. Mimo swojego ociężałego wyglądu i powolnego poruszania się, żółwie greckie doskonale kopią oraz są w stanie wspiąć się po siatce. Wybieg powinien być więc osłonięty z każdej strony. Wewnątrz należy zaplanować kryjówkę, która zapewni żółwiowi ochronę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

Żółw grecki (Testudo hermanni) może przebywać na wybiegu zewnętrznym od późnej wiosny do wczesnej jesieni, gdy temperatury w nocy nie spadają poniżej 20°C. Nie jest konieczne instalowanie na wybiegu dodatkowego oświetlenia, lecz warto umieścić w osłoniętym miejscu (lub wewnątrz kryjówki) odpowiednio dobrany promiennik ciepła na wypadek chłodniejszych nocy lub dni.

Jakie oświetlenie jest odpowiednie dla żółwia greckiego?

Żółw grecki to dzienny gatunek, który w środowisku naturalnym przez dużą część swojej aktywności jest wystawiony na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Jego skóra jest przystosowana do dużej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe (UVB), dzięki któremu syntetyzuje odpowiednią ilość witaminy D3. Jednocześnie ważne jest też promieniowanie cieplne, które zapewnia żółwiowi odpowiednią temperaturę. Żółw grecki (Testudo hermanni) potrzebuje oświetlenia, które zapewni mu możliwie zbliżone światło do naturalnego.

W sklepach terrarystycznych są dostępne osobne oświetlenie grzewcze, oświetlenie UVB i takie, które łączy w sobie te dwie funkcje – emituje zarówno światło widzialne, promieniowanie UVB (często również UVA) oraz promieniowanie cieplne. Niezależnie od tego, czy zastosujesz jedną żarówkę czy osobno grzewczą i UVB, zadbaj o to, by były one zamontowane w jednej ze skrajnych stref w terrarium. W ten sposób w jednym punkcie grzewczym zapewnisz żółwiowi całe spektrum oświetlenia, jakiego potrzebuje. Żółw grecki sporą część czasu spędza w punkcie grzewczym, dlatego ważne jest, by w tym najcieplejszym miejscu miał też dostęp do promieniowania UVB. Dodatkowo, jeżeli terrarium jest obszerne, to warto w chłodniejszej części zamontować dodatkowe oświetlenie UVB.

Moc oświetlenia dobierz adekwatnie do wielkości terrarium i odległości żarówki od zwierzęcia. W przypadku żółwia greckiego stosuje się oświetlenie dla gadów stepowych, z promieniowaniem UVB o mocy ok. 10%. Niektórzy producenci stosują inne oznaczenia, dlatego upewnij się, że dane oświetlenie jest odpowiednie dla żółwia greckiego. Oświetlenie stosuj przez 10-12 h dziennie.

Odpowiednia temperatura dla żółwia greckiego

W warunkach naturalnych w miejscu występowania żółwia greckiego panuje klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się łagodnymi zimami z temperaturą powyżej 0°C oraz gorącymi i suchymi latami z temperaturą powyżej 20°C. Latem temperatura maksymalna dochodzi zwykle do 30°C. W zależności od lokalnych warunków, temperatury mogą okresowo przekraczać najniższą i najwyższą temperaturę.

W warunkach hodowlanych powinieneś zapewnić żółwiowi zbliżone warunki do tych naturalnych. Pamiętaj jednak, że powinny one być stabilniejsze niż w naturze, ponieważ nagłe zmiany temperatur, przeciągi i brak możliwości wygrzania się lub ukrycia mogą sprzyjać problemom zdrowotnym. W naturze żółw ma większe możliwości ukrycia się przed niekorzystnymi warunkami, chociażby pod grubą warstwą izolującego podłoża lub pomiędzy skałami oddającymi ciepło skumulowane za dnia. Idealnie będzie, jeżeli zapewnisz żółwiowi inną temperaturę latem oraz zimą, aby zachować naturalny cykl, do którego jest przystosowany. Zimę żółwie greckie spędzają w ukryciu, zapadając w zimowe odrętwienie. Na temat zimowania oraz temperatur przejściowych przeczytasz poniżej, tutaj opisałam temperatury, które należy zapewnić żółwiowi latem.

W terrarium żółwia greckiego temperatura powinna być zróżnicowana. Na jednym końcu pod oświetleniem grzewczym temperatura powinna wynosić punktowo pod promiennikiem ciepła 35-40°C, a następnie spadać stopniowo aż do temperatury 25°C na drugim końcu. W ten sposób zapewnisz żółwiowi zróżnicowane strefy. Zwierzę samo wybierze miejsce, gdzie w danym momencie będzie czuć się komfortowo. Należy tutaj również dodać, że temperatura punktowa 35-40°C odnosi się do temperatury jaka występuje bezpośrednio pod lampą grzewczą. Jest to temperatura nagrzanej powierzchni (lub skorupy wygrzewającego się żółwia) oraz powietrza w tej ograniczonej przestrzeni. Temperatura dookoła punktu grzewczego jest niższa. Pamiętaj, latem temperatura w nocy nie powinna spadać poniżej 20°C.

Zimowanie żółwia greckiego

W środowisku naturalnym żółw grecki zapada w sen zimowy (hibernację) i również w warunkach hodowlanych należy zapewnić mu taki spoczynek. Zimowanie jest naturalnym procesem, który może wpływać na długość życia, kondycję oraz rozmnażanie żółwia. W trakcie zimowania żółw nie odżywia się, a jego procesy życiowe maksymalnie zwalniają. W celu przygotowania żółwia do zimowania, należy z dużym wyprzedzeniem zaplanować cały proces przygotowawczy, aby organizm żółwia był gotowy na podjęcie takiego wysiłku. Osobnik w złej kondycji może zachorować w trakcie lub nie wybudzić się ze snu zimowego.

Przygotowanie żółwia greckiego do zimowania obejmuje zapewnienie mu optymalnych warunków wiosną i latem oraz bogatej i urozmaiconej diety. Jesienią należy stopniowo przechodzić na susz roślinny i odrobaczyć żółwia. Około miesiąc przed planowanym zimowaniem należy stopniowo skracać czas świetlny, stopniowo ograniczać karmienie i stosować ciepłe kąpiele, aby opróżnić przewód pokarmowy żółwia. Dwa tygodnie przed zimowaniem należy zakończyć karmienie, zrobić ostatnią ciepłą kąpiel i przenieść żółwia do chłodniejszego pomieszczenia o temperaturze 10-15°C. Wyłączamy również światło. Następnym krokiem jest zimowanie w temperaturze 2-4°C przez ok. 4 miesiące. Cały proces wybudzania również wykonujemy stopniowo.

Jeżeli żółw znajduje się na wybiegu zewnętrznym, możesz pozwolić, aby proces przygotowawczy do zimowania oraz wybudzanie z zimowania przebiegały naturalnie. Niezwykle istotne w tym okresie jest jednak kontrolowanie temperatury na zewnątrz. W naszym klimacie wiosenna i jesienna pogoda potrafi być gwałtowna i bardzo zmienna. Występujące na zmianę mrozy i ocieplenia nie są odpowiednimi warunkami dla żółwia greckiego i w takich okolicznościach lepiej zapewnić odpowiednie warunki żółwiowi w domowym terrarium.

Dostęp do wody i wilgotność w terrarium żółwia greckiego

Żółw grecki powinien mieć stały dostęp do basenu z wodą. Ważne jest, aby basen był obszerny, ale płaski. Wysoki rant będzie utrudniać żółwiowi dostęp do wody lub wyjście z basenu. Gatunek ten wchodzi czasami do wody, aby się zwilżyć lub schłodzić, lecz nie potrafi pływać. Z tego powodu poziom wody powinien być na tyle niski, aby żółw mógł zamoczyć tylko kończyny i brzuszną stronę ciała. Wielkość basenu należy dobrać tak, by żółw grecki mógł cały się w nim zmieścić. Jednocześnie basen powinien być ciężki, aby żółw go nie przewrócił. Odpowiednie ustawienie basenu w terrarium jest również ważne. Powinien się on znajdować w chłodniejszym miejscu, w oddaleniu od lampy grzewczej, aby nie nagrzewał się nadmiernie.

Drugim ważnym zagadnieniem jest wilgotność powietrza. Basen z wodą zwiększa wilgotność powietrza w terrarium, lecz mimo to bardzo często powietrze jest zbyt suche. Należy więc regularnie zraszać terrarium, aby utrzymać wilgotność na poziomie 70-75%. Zwykle wystarcza zraszanie raz dziennie oraz utrzymywanie wilgotnego podłoża. Najlepszą porą na zraszanie terrarium żółwia greckiego jest wczesny poranek, gdyż imitujemy w ten sposób rosę, która następnie wyparowuje wraz z nagrzaniem terrarium przez lampę grzewczą i uzupełnia wodę w wysuszającym się powietrzu.

Czym karmić żółwia greckiego?

Żółw grecki (Testudo hermanni) jest roślinożerny i żywi się głównie roślinnością trawiastą oraz łąkową. W okresie suchego lata znaczna część roślinności wysycha i w tym czasie jego głównym pokarmem jest susz roślinny. Przewód pokarmowy żółwia greckiego jest przystosowany do trawienia pokarmu bogatego w błonnik (12%) i białko (20%). W jego naturalnym pokarmie jest mało tłuszczów i cukrów. Od czasu do czasu żółw grecki zjada również bezkręgowce, lecz nie należy ich podawać zbyt często. W warunkach hodowlanych powinieneś zapewnić żółwiowi greckiemu podobną dietę do tej w naturze. Nie powinna być ona oparta na warzywach i owocach, gdyż zawierają one zbyt wiele cukrów. Pokarm podawaj w płaskiej misce, aby zapobiec zjadaniu podłoża przez żółwia. Jako świetne urozmaicenie sprawdzają się również kępy trawy lub roślin łąkowych wkopane w podłoże w terrarium.

Gotowe pokarmy roślinne dla żółwia greckiego powinny być bogate w witaminy A i D₃ oraz charakteryzować się stosunkiem wapnia do fosforu wynoszącym 2:1. Takimi cechami charakteryzują się pokarmy Tropical Biorept L oraz Tropical Reptiles Herbivore. Przeczytaj Czym karmić roślinożerne żółwie lądowe, aby dowiedzieć się więcej o ich żywieniu.

Podczas karmienia żółwia greckiego stosuj suplementy z węglanem wapnia. Są one dostępne w postaci proszku, którym posypuje się pokarm, np. Tropical Vigorept Mineral i Tropical Vigorept Multivit oraz w formie kawałków szkieletu mątwy (tzw. sepia). Sepia jest doskonałym rozwiązaniem, ponieważ może ona stale leżeć w terrarium żółwia, dzięki czemu będzie on mógł z niej korzystać w dowolnym momencie. Dodatkowo zgryzając sepię, żółw grecki będzie na bieżąco ścierał rogowy dziób.

Zimowanie żółwia greckiego

W środowisku naturalnym żółw grecki zapada w sen zimowy (hibernację) i również w warunkach hodowlanych można zapewnić mu taki spoczynek. Zimowanie jest naturalnym procesem, który może wpływać na długość życia, kondycję oraz rozmnażanie żółwia. W trakcie zimowania żółw nie odżywia się, a jego procesy życiowe maksymalnie zwalniają. W celu przygotowania żółwia do zimowania, należy z dużym wyprzedzeniem zaplanować cały proces przygotowawczy, aby organizm żółwia był gotowy na podjęcie takiego wysiłku. Osobnik w złej kondycji może zachorować w trakcie lub nie wybudzić się ze snu zimowego.

Przygotowanie żółwia greckiego do zimowania obejmuje zapewnienie mu optymalnych warunków wiosną i latem oraz bogatej i urozmaiconej diety. Jesienią należy stopniowo przechodzić na susz roślinny i odrobaczyć żółwia. Około miesiąc przed planowanym zimowaniem należy stopniowo skracać czas świetlny, stopniowo ograniczać karmienie i stosować ciepłe kąpiele, aby opróżnić przewód pokarmowy żółwia. Dwa tygodnie przed zimowaniem należy zakończyć karmienie, zrobić ostatnią ciepłą kąpiel i przenieść żółwia do chłodniejszego pomieszczenia o temperaturze 10-15°C. Wyłączamy również światło. Następnym krokiem jest zimowanie w temperaturze 2-4°C przez ok. 4 miesiące. Cały proces wybudzania również wykonujemy stopniowo.

Czy żółw grecki choruje?

Tak jak każde zwierzę, tak również żółw grecki może chorować lub wymagać zabiegów pielęgnacyjnych. Większość jego zdrowotnych przypadłości wynika z nieprawidłowości w opiece nad gadem i nieodpowiedniej diety. Niektóre choroby są wywołane przez spadek odporności gada lub infekcje.

Jedną z chorób występujących u żółwi greckich jest krzywica powodowana przez nieodpowiednią dietę i/lub nieprawidłowe warunki oświetleniowe. Żółwie mogą również zostać zainfekowane pasożytami wewnętrznymi lub zewnętrznymi (roztocze), które wymagają leczenia odpowiednimi preparatami. Przy pasożytach wewnętrznych oraz przy nieodpowiedniej diecie może dochodzić również do problemów trawiennych oraz biegunek. Każdy niepokojący objaw może być symptomem jakiejś choroby. Dlatego warto zadbać o profilaktyczne wizyty u lekarza weterynarii oraz regularne badanie odchodów.

Podczas opieki nad żółwiem greckim czasami konieczne jest również przycięcie pazurów lub korekta dziobu. Zdarza się też, że żółw potrzebuje pomocy z usunięciem zalegającej wylinki.

Czy żółw grecki to dobry wybór dla osób początkujących?

Żółw grecki jest gatunkiem polecanym na pierwszego żółwia, gdyż opieka nad nim jest stosunkowo łatwa. Należy jednak pamiętać, że – nawet podczas opieki nad łatwym gatunkiem – można popełnić błędy. Warto więc dobrze przygotować się merytorycznie, zanim zdecydujemy się na zakup zwierzęcia.

dr Angelika Dawidowicz

Literatura:

Opracowano na podstawie własnych doświadczeń oraz poniższej literatury:

Baza danych o gadach: https://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Testudo&species=hermanni

Baza danych o globalnej różnorodności biologicznej (Global Biodiversity Information Facility): https://www.gbif.org/species/2441454

Encyklopedia internetowa: https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BB%C3%B3%C5%82w_grecki

Schuiten B. I. 2008. Zwierzęta w terrarium, tłum. Borycka-Zakrzewska J. (Wydawnictwo REA, 2011), 107-120.

Strona poświęcona hodowli żółwi greckich: https://testudo-hermanni.prv.pl/pl/001/

Terrarystyka: https://www.terrarium.com.pl/zolw-grecki/

Ullrich W. 2001. Płazy i gady w terrarium, tłum. Karwat M. (Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, 2005), 104-109.