Ziemiojady – pielęgnice Ameryki Południowej

Pielęgnicowate (Cichlidae) to zróżnicowana rodzina ryb doskonałokostnych (Teleostei), które zamieszkują wody Afryki, Ameryki Północnej i Południowej, Azji oraz Madagaskaru. Pielęgnice są dobrze znane akwarystom z powodu ich intensywnych kolorów, ciekawych i różnorodnych zachowań rozrodczych, jak również agresywnych zachowań wobec współmieszkańców. Oprócz dyskowców w akwariach najczęściej pojawiają się skalary oraz pielęgnice afrykańskie z jezior Malawi, Tanganika i Wiktoria. Natomiast wielbiciele dużych gatunków ryb „monster fish” szczególnie upodobali sobie pielęgnice z Ameryki Centralnej. Na przeciwległym biegunie są miłośnicy południowo amerykańskich pielęgniczek, które idealnie nadają się do pielęgnacji w stosunkowo małych akwariach. Oczywiście są jeszcze ziemiojady – grupa pielęgnic z Ameryki Południowej, która często bywa pomijana.

Nazwą ziemiojady określa się ryby z rodzajów Acarichthys, Geophagus, Gymnogeophagus i Satanoperca.

Są to ryby majestatyczne, pięknie ubarwione, które dobrze funkcjonują z innymi gatunkami ryb, a niektórzy przedstawiciele rodzaju tolerują wodę nawet o temperaturze ok. 15^oC.

Ziemiojady – ryby jedzące piasek

Nazwą ziemiojady określa się ryby z rodzajów Acarichthys, Geophagus, Gymnogeophagus i Satanoperca. Te stadne ryby przesiewają piaszczyste podłoże zbiorników wodnych w poszukiwaniu niewielkich, wodnych bezkręgowców. Wygląda to, jakby jadły piasek, przeżuwały go i wypluwały. Podczas tego procesu oddzielają od piasku bezkręgowce, które zostają w ich jamie gębowej. Zazwyczaj większość ziemiojadów osiąga wielkość ok. 15 – 25 cm co sprawia, że można je pielęgnować w akwarium o objętości ok. 350 litrów i większym. Oczywiście nie każdy akwarysta może sobie pozwolić na taki zbiornik. Jeżeli jednak taki będzie posiadał, zostanie nagrodzony fascynującym zachowaniem ryb. W przypadku większości ziemiojadów zalecane jest utrzymywanie dobranej pary lub grupy ryb składającej się z 6 lub więcej osobników.

Ziemiojady mają kilka różnych modeli rozrodu. Niektóre gatunki składają ikrę np. na kamieniu, po wylęgu strzegą larw, a potem narybku. Inne składają ikrę na substracie, ale po wylęgu zbierają larwy i inkubują je w pysku. Są też gatunki, które pobierają ikrę do pyska od razu po złożeniu, w celu jej inkubacji („przyp. tłum.”).

Co jedzą ziemiojady?

Ziemiojady to ryby przede wszystkim mięsożerne. Ze względu na sposób pobierania pokarmu należy karmić je pokarmami tonącymi. Chętnie akceptują pokarmy żywe, mrożone oraz granulaty, płatki i chipsy. Z pokarmów gotowych mogę polecić dla ziemiojadów: Krill Gran, Soft Line America size M, Tropical D-Allio Plus Granulat, Tropical Cichlid Gran i Tropical Discus Gran D-50 Plus. Generalnie są to ryby, które nie grymaszą. Przeciwnie są ciągle głodne. Z powodu ich apetytu należy szczególnie dbać o regularne podmiany wody i kontrolować poziom azotanów w wodzie akwariowej.

Wymagania ziemiojadów

Jeżeli chodzi o wymagania odnośnie parametrów chemicznych wody, są pewne różnice pomiędzy gatunkami. Gatunki z rodzajów Satanoperca i Acarichthys to typowi mieszkańcy Niziny Amazońskiej, gdzie występują w strumieniach i rzekach z czarnymi wodami. Wymagają ciepłej (26 – 30^oC) wody, o niskim odczynie (5,0 – 6,5 pH)  i małej twardości < 10^on. Z kolei gatunki należące do rodzaju Gymnogeophagus zamieszkują wody daleko na południu aż do Urugwaju. Co oznacza, że tolerują temperaturę wody nawet poniżej 20^oC i nie są tak wymagające pod względem parametrów chemicznych wody.

Samce Gymnogeophagus terrapurpura to imponujące pielęgnice średniego rozmiaru, które rozwijają duży garb tłuszczowy na głowie i mają intensywnie niebieskie, czerwone i zielonkawe zabarwienie ciała. Wydaje się, że do zainicjowania tarła wymagają okresu niskich temperatur.

Większość ziemiojadów nadaje się do typowych, amazoński zbiorników towarzyskich z piaszczystym podłożem, korzeniami i przytłumionym oświetleniem, ponieważ nie są to aktywni drapieżnicy. Można je z powodzeniem pielęgnować razem z większością sumokształtnych i średniej wielkości kąsaczowatymi np. zwinnikiem ogonopręgim (Hyphessobrycon anisitsi). Ze względu na fakt, iż ziemiojady przekopują podłoże, w akwarium nie uda się pielęgnacja delikatnych gatunków roślin. Jednak ziemiojady nie zjadają większości rośliny, dlatego można sadzić w akwarium duże kryptokoryny, mech jawajski i anubiasy.  

Gatunki ziemiojadów

Najprawdopodobniej najczęściej spotykanym ziemiojadem w akwariach jest ziemiojad brazylijski Geophagus brasiliensi. Jest to relatywnie duża, ale spokojna pielęgnica z południowo wschodniej Brazylii. Należy do gatunków wytrzymałych. Ze względu na specyficzną budowę morfologiczną i ekologię, nazwa gatunkowa tego ziemiojada często pisana jest w cudzysłowie, aby podkreślić fakt, że prawdopodobnie ma inną filogenezę, niż reszta ziemiojadów. Populacja ziemiojadów brazylijski utrzymywanych w akwariach pochodzi od ryb odławianych w różnych lokalizacjach, co można stwierdzić po różnicach w ich wyglądzie.

Prawdopodobnie najmniejszy gatunek z rodzaju Geophagus to obecnie jeszcze nie opisany naukowo Geophagus sp. “Gurupi”. Nie jest on powszechnie dostępny, aczkolwiek jego rozród nie sprawia trudności.

Z kolei jednym z najbardziej kolorowych i jednocześnie łatwo dostępnych gatunków jest Geophagus sp. „Tapajos”, powszechnie znany jako „red head”. Samce tego gatunku z wiekiem rozwijają na głowie garb tłuszczowy o czerwonym i pomarańczowy zabarwieniu. Są to fakultatywne gębacze, które charakteryzują się znacznym poziomem agresji wewnątrz- i zewnątrzgatunkowej mimo, osiągania stosunkowo niewielkich rozmiarów (< 20 cm). Dlatego powinny być pielęgnowane raczej w dużych zbiornikach.

Jeśli zainteresowały Cię te ryby, a jednocześnie nie jesteś zwolennikiem skalnych biotopów Malawi, ziemiojady mogą być dobrą opcją. Zwłaszcza jeżeli posiadasz lub planujesz duże akwarium, w którym można pielęgnować grupę ryb i obserwować ich bardzo ciekawe zachowania.

Stephan Ettmar