Roślinożerne żółwie lądowe – terrarium i opieka
Żółwie lądowe to szerokie pojęcie często rozumiane zbyt ogólne i nieprecyzyjnie. Wynika z tego wiele błędów popełnianych przez niedoświadczonych terrarystów w żywieniu i utrzymywaniu tych zwierząt. Niestety bezpośrednio przekłada się to na ich stan zdrowia i kondycję. W tym wpisie znajdziesz podstawowe informacje o tym jak pielęgnować roślinożerne żółwie lądowe z klimatu podzwrotnikowego.
Środowiska zamieszkiwane przez roślinożerne żółwie lądowe
Należy sobie uświadomić, że żółwie lądowe zamieszkują rozmaite środowiska, różniące się warunkami klimatycznymi, typem gruntów, szatą roślinną czy ukształtowaniem terenu. Ma to bezpośrednie przełożenie na warunki hodowlane i dietę, jaką musisz zapewnić żółwiom lądowym w chowie domowym.
W pewnym uproszczeniu żółwie lądowe można podzielić na trzy podstawowe kategorie:
– żółwie z terenów klimatu podzwrotnikowego, np. Testudo hermanni – żółw grecki
– żółwie z terenów klimatu zwrotnikowego, np. Centrochelys sulcata – żółw pustynny
– żółwie z terenów klimatu tropikalnego, np. Chelonoidis carbonaria – żółw żabuti
Żółwie lądowe klimatu podzwrotnikowego
Najpopularniejszymi gatunkami spotykanymi w hodowli hobbystycznej są te, pochodzące z klimatu podzwrotnikowego. Jednym z przykładów takiego klimatu jest klimat śródziemnomorski. Najczęściej spotykanymi w handlu gatunkami z tej strefy są: żółw grecki (Testudo hermanni), żółw stepowy (Testudo horsfieldii), żółw egipski (Testudo kleinmanni), żółw mauretański (Testudo graeca) oraz żółw obrzeżony(Testudo marginata). Te roślinożerne żółwie lądowe utrzymywane i hodowane w niewoli wciąż stanowią wyzwanie i niewiele jest dostępnych prac naukowych na temat ich wymagań żywieniowych.
Jak donoszą weterynarze pracujący w ogrodach zoologicznych – trzeba mieć świadomość, że choroby rozwojowe stanowią główne ryzyko w procesie chowu. Szybki wzrost żółwi musi być kontrolowany i hamowany poprzez ograniczenie ilości białka, węglowodanów i tłuszczów w diecie bogatej w włókno pokarmowe. W związku z posiadaniem skorupy przez tę grupę gadów, szczególnej uwadze poddana musi być kwestia suplementacji mineralno-witaminowej i odpowiednie źródło światła.
Jak przygotować terrarium dla żółwi lądowych z klimatu podzwrotnikowego?
Zbiornik do hodowli żółwi lądowych powinien być przestronny i dobrze wentylowany, dlatego typowe akwarium nie nadaje się i lepiej przeznaczyć je dla rybek. Natomiast za terrarium dla tej grupy żółwi może posłużyć drewniana skrzynia czy odpowiednio duży, plastikowy pojemnik. Przejrzyste ściany nie są polecane. Żółwie, widząc przestrzeń poza terrarium będą nieustanie próbowały się wydostać, co może powodować niepotrzebny stres.
Dla młodego żółwia, którego karapaks mierzy 5 cm długości, taki zbiornik powinien mieć powierzchnię dna o wymiarach min. 50 x 50 cm i nie jest to żadna przesada. Wymiar ten powinien wystarczyć na 1,5-2 lata życia. Dla żółwia o 10 cm długości karapaksu powierzchnia terrarium powinna wynosić min. 80 x 60 cm. Zdrowe i prawidłowo utrzymywane żółwie to zwierzęta aktywne i skore do wędrówek. Wymagają znacznie więcej miejsca niż większość gadów. Taka powierzchnia zapewni zwierzęciu ruch i umożliwi odpowiednie zaaranżowanie zbiornika. Pamiętaj, że roślinożerne żółwie lądowe na dłuższą metę nie radzą sobie dobrze w przyciasnych zbiornikach.
Jakie podłoże zastosować w terrarium dla żółwi lądowych?
Jako podłoże stosujemy glinę wymieszaną z drobno mielonym włóknem kokosowym, np. Tropical Bioterra, i bardzo drobnym piaskiem o obłym kształcie ziarenek. Tak przygotowane na wilgotno podłoże, kiedy przeschnie, zwiąże się, przez co nie będzie miałkie. Dzięki temu kończyny żółwia nie będą się zapadać. Ułatwia to żółwiom poruszanie się i zapobiega deformacji stawów. Takie podłoże jest także łatwe w sprzątaniu i utrzymaniu niezbędnej czystości. Ponadto nie pyli się, wchłania wodę i powoli ją oddaje, utrzymując odpowiedni stopień wilgotności. Jest to ważne dla zachowania zdrowych, czystych i drożnych dróg oddechowych. Żółwie, mimo iż pochodzą z terenów suchych, nie są mieszkańcami pustyń. Często jako nocne schronienie wybierają głębokie nory, nierzadko po innych zwierzętach, gdzie panuje stosunkowo duża wilgotność powietrza. Dlatego w chłodniejszej części terrarium można wkopać darń trawnika. Podlewając ją, będziemy stale dostarczać wilgoci w głębsze warstwy podłoża.
Grubszy piasek, żwir i drobne kamienie są niepożądane z uwagi na niebezpieczeństwo połknięcia ich i zaczopowania nimi układu pokarmowego. Natomiast można w terrarium umieścić większe, płaskie kamienie z piaskowca, wapienia, dolomitu czy bazaltu. Pozwolą one żółwiom ścierać pazury. Ponadto w przypadku przewrócenia się żółwia na plecy, takie kamienie mogą stanowić punkt podparcia dla kończyny i pomóc zwierzęciu odwrócić się z powrotem do właściwej pozycji. Na powierzchni można rozrzucić trochę kory sosnowej i dobrej jakości siana, co dodatkowo uatrakcyjni życie i dietę naszym podopiecznym.
Źródło światła i ciepła w terrarium dla żółwi lądowych
Wszystkie żółwie wymagają odpowiedniego źródła światła i ciepła, by normalnie funkcjonować i utrzymać organizm w dobrej kondycji. Nie należy tej kwestii w żadnym wypadku bagatelizować. Pamiętaj, że przegrzanie jest również niebezpieczne. Systemy grzewcze i świetlne należy dobrze przemyśleć i zaprojektować. Przy ich instalacji oraz codziennej obsłudze zachowaj szczególną ostrożność.
W jednym z rogów terrarium stwórz wyspę ciepła. W tym celu zainstaluj żarówkę grzewczą lub promiennik ciepła, który zapewni temperaturę w okolicy 35°C bezpośrednio pod promiennikiem. Oprócz źródła ciepła konieczne jest zapewnienie promieniowania UV w postaci odpowiedniej, terrarystycznej świetlówki kompaktowej, rurowej lub wysoko skutecznych lamp metalohalogenkowych. Do działania lampy metalohalogenkowej potrzebny jest dodatkowo specjalny układ zapłonowy, co może wpłynąć na końcowy koszt zestawu oświetleniowego. Lampy te mają jednak największą skuteczność w emisji promieniowania UV. Ponadto dają silne, jasne światło o barwie zbliżonej do słonecznego oraz ciepło. Używaj tylko specjalistycznych, terrarystycznych opraw do lamp. Te przeznaczone do użytku codziennego w gospodarstwie domowym mogą nie być odporne na działanie wysokich temperatur, co grozi nawet pożarem.
Po przeciwległej stronie terrarium utrzymuj niższą temperaturę (20-25°C), bliższą pokojowej. Żółw w miarę potrzeby będzie mógł obniżyć temperaturę swojego ciała. Dzięki obecności takiego chłodniejszego kąta chronisz żółwia przed przegrzaniem. W tej części można jako podłoża użyć darni wykopanej wraz z porastającą ją trawą i ziołami. Umiarkowanie podlewana utrzyma się w terrarium przez dłuższy czas. Będzie to doskonałe urozmaicenie diety żółwia, który, oprócz podanej karmy, może stale podgryzać rosnące na niej rośliny.
Należy uważać, aby – poza darnią i chłodniejszym miejscem – podłoże w terrarium nie było stale mokre, ponieważ może to być źródłem grzybic i innych infekcji skorupy czy układu oddechowego. W tej chłodniejszej części zbiornika należy też stworzyć kryjówkę, do której żółw będzie w stanie swobodnie wejść i się w niej obrócić. Możesz do tego użyć wkopanej w podłoże połówki glinianej doniczki, rury z kory dębu korkowego lub innego bezpiecznego materiału. Kryjówkę okresowo delikatnie zwilżaj, nie dopuszczając nigdy do jej całkowitego przesuszenia. Doskonale stymuluje to specyficzny mikroklimat podziemnych nor, które w naturze służą tym gadom za kryjówkę.
Jak podawać żółwiom wodę i pokarm?
Nie zapomnij o płytkiej, bardzo stabilnej miseczce z wodą, którą codziennie należy umyć i uzupełnić świeżą wodą. Ważne, aby była to miska o niskich brzegach, ponieważ – zwłaszcza małe żółwie – mają ograniczone możliwości wspinaczkowe. Nie można jej umieszczać w bezpośrednim sąsiedztwie promiennika ciepła, gdyż ciepła woda szybciej się psuje i nie daje możliwości ochłody. Drugą taką miskę przygotuj na pokarm. Dowiedz się czym karmić roślinożerne żółwie lądowe.
Wybieg zewnętrzny
W naszym klimacie, który jest typu umiarkowanego, dobrze jest urządzić żółwiom zewnętrzny wybieg. Zwierzęta mogą na nim przebywać stale od początku czerwca do końca sierpnia. Jeśli pogoda w danym roku na to pozwala to okres ten można nieco wydłużyć. Decyduje temperatura w nocy, która nie powinna spadać poniżej 15°C. Wybieg należy odpowiednio urządzić i wyposażyć w zacienione miejsca i kryjówki, tak by żółwie mogły się schronić przed nadmiernym słońcem czy w dni niepogody.
Ściany wybiegu należy wkopać na min. 40 cm w ziemię, ponieważ żółwie są dobrymi kopaczami i mogą uciec przez stworzony przez siebie podkop. Wbrew pozorom żółwie potrafią się też dobrze wspinać, dlatego wysokość bariery powinna wynosić dwie długości skorupy największego żółwia. Szczególnymi miejscami narażonymi na ucieczki żółwi są narożniki. Taki wybieg dobrze też zabezpieczyć mocną siatką przed kotami, kunami czy ptakami. Szczególnie młode narażone są na ataki. Dlatego zawsze upewnij się, że żaden potencjalny drapieżnik nie będzie mieć dostępu do żółwia.
Pamiętaj, iż dostęp do naturalnego słońca jest najlepszym źródłem promieniowania UV, które – w połączeniu w odpowiednią dietą i suplementacją – jest gwarantem prawidłowego rozwoju żółwi, ich kondycji, stanu szkieletu i skorupy.
Hibernacja żółwi lądowych
W naturze większość żółwi z klimatu podzwrotnikowego, zwłaszcza te występujące na terenie Europy, odbywa zimowy spoczynek – tak zwaną hibernację. Nie dotyczy to populacji północno-afrykańskich. Żółwie zimują zazwyczaj w podziemnych norach, często tych opuszczonych przez inne zwierzęta. Przygotowując się do zimowania, zwalniają swój metabolizm, stają się coraz mniej aktywne. Zaczynają szukać odpowiedniego schronienia, w którym odbędą zimowy „sen”. Zużywają wtedy minimalną ilość energii na procesy metaboliczne, którą czerpią ze zgromadzonych wcześniej zapasów. Zimowanie jest niezbędne dla zachowania żółwia w doskonałej kondycji. W jego trakcie, odciążone zostają nerki i wątroba.
Z racji tego, że jest to naturalny element cyklu życiowego żółwi, ich organizmy są zaprogramowane tak, by raz w roku przejść w kilkumiesięczny okres spoczynku. Zimowanie jest niezbędne, jeśli myślisz o rozmnażaniu. Gody tych żółwi mają bowiem miejsce wiosną po wybudzeniu się zwierząt z hibernacji. Pamiętaj jednak, żeby do zimowania dopuszczać tylko żółwie dobrze odżywiane i w nienagannej kondycji. Ponieważ temat zimowania jest bardzo obszerny, omówię go w kolejnym wpisie.
Literatura
de Boer, M., Jansen, L. & Stumpel, J. (2019) Best Practice Guidelines for the Egyptian tortoise (Testudo kleinmanni), EAZA Reptile Taxon Advisory Group
Hatt, J M (2008). Raising giant tortoises. In: Fowler, M E; Miller, R E. Zoo and Wild Animal Medicine Current Therapy Ed. 6. St. Louis, 144-153
Jill Martin Fund, A. C., Highfield, N. (2008) Taking Care of Pet Tortoises, The Tortoise Trust
www.tortoisetrust.org
