Obniżanie temperatury wody w akwarium

W upalne dni, jakie ostatnio nastały, wielu z nas patrząc na akwaria zazdrości swoim podopiecznym ciągłego przesiadywania w wodzie. Kto by nie chciał, zamiast siedzieć w pracy lub w przegrzanym salonie, pływać w basenie? Czy rzeczywiście rybom jest tak „wesoło”? Czy w upalne dni może być konieczne obniżanie temperatury wody w akwarium?

Wyższa temperatura oznacza mniej tlenu w wodzie

Pamiętajmy, iż największą ilość rozpuszczonego tlenu obserwuje się w rwących i zimnych górskich potokach. Wraz ze wzrostem temperatury spada poziom tlenu w wodzie. Problem ten dotyczy każdego środowiska, od stawu, po domowe akwarium. Nie każdy z nas może pozwolić sobie na klimatyzację w domu czy też w mieszkaniu, a w ciepłe, letnie dni, temperatura w pomieszczeniach często przekracza 30⁰C.

Pamiętajmy, iż największą ilość rozpuszczonego tlenu obserwuje się w rwących i zimnych górskich potokach. Wraz ze wzrostem temperatury spada poziom tlenu w wodzie.

Większość ryb przystosowana jest do życia w środowisku o temperaturze 24 – 26⁰C i taką w akwarystyce uznajemy za „standardową”. Niektóre gatunki wolą wody zimniejsze, np. kardynałki, Notropis chrosomus (18 – 22⁰C), inne: np. dyskowce czy bocje, cieplejsze (26 – 30⁰C). Ryby potrafią przystosować się w pewnym zakresie do innych temperatur, niż panujące przez dekady w ich środowisku naturalnym. Jednak wpływa to zwykle ich na zachowanie, sposób żerowania i długość życia.

Historia pewnego aksolotla

Kilka lat temu trafiła do mojego sklepu klientka. Zauważyła w akwarium aksolotle i z fascynacją słuchała na temat ich ewolucji i budowy ciała. Po kilku dniach i skompletowaniu akwarium wróciła, by zakupić nowego pupila. Aksolotle posiadają skrzela zewnętrzne, żyją w stosunkowo chłodnych wodach bogatych w tlen, gdzie nie potrzebują pokryw skrzelowych, by przemieszczać natlenowaną wodę przez swój układ oddechowy. Problem w hodowli pojawił się latem, gdy temperatura wody wzrosła na skutek upałów. Obniżanie temperatury wody w akwarium było konieczne. Co zrobiła pomysłowa klientka? Zakupiła dużą chłodziarkę do wina, którą znajomy serwisant sprzętu AGD dostosował do pracy w stałej temperaturze 18⁰C i zamontował w niej oświetlenie LED. Od tej pory zbiornik, choć mniejszy, ale dwupoziomowy (na dole znajdował się mały sump połączony z akwarium), umieszczony był w oświetlonej chłodziarce. Dziwne? Niecodzienne? A w dodatku… kosztowne? Być może, ale działa. Latem aksolotl o wdzięcznym imieniu Franek spogląda na właścicielkę przez podwójną szybę.

Ciepło właściwe wody

Bez wątpienia woda jest naprawdę niesamowitą substancją chemiczną. Można godzinami opowiadać o tworzeniu wiązań wodorowych, dipolowej budowie, świetnych właściwościach rozpuszczalnikowych, itd. Niestety (z naszego punktu widzenia), posiada ona także bardzo duże ciepło właściwe, a więc ciepło (energię) potrzebne do zmiany o jedną jednostkę temperatury jednej jednostki masy. Reasumując, chcąc podwyższyć lub obniżyć temperaturę wody o 1⁰C musimy włożyć w to sporo energii. Sposobów na obniżenie temperatury wody jest bardzo wiele. Przybliżę najpopularniejsze z nich, od podstawowych po zaawansowane.

Sposoby na obniżanie temperatury wody w akwarium

• Zacienienie okolicy akwarium – jeżeli zbiornik ma styczność ze światłem słonecznym lub pomieszczenie, w którym się znajduje jest za dnia

• Uchylenie pokryw w zbiornikach – woda parując oddaje ciepło do otoczenia. Wiele osób lekceważy ten fakt, obawiając się dużych ubytków wody z tym związanych, jednak natura w ten sposób sama stara się regulować temperaturę i warto jej na to pozwolić.

• Krótszy czas świecenia – nawet najnowsze typy oświetlenia LED generują ciepło. W upalne dni warto skrócić czas oświetlenia zbiornika.

• Zwiększenie odległości między taflą wody, a źródłem światła – oświetlenie, generując ciepło, wpływa na temperaturę wody. Podwieszając lampę na suficie i regulując jej odległość względem tafli wody możemy obniżyć temperaturę w zbiorniku. Posiadanie pokrywy akwariowej to także nie problem – wystarczy na akwarium położyć małe kantówki o boku 1 cm lub podobny materiał, by „uchylić” całą pokrywę.

• Wiatrak – „zdmuchiwanie” ciepłego powietrza powstającego między oświetleniem, a taflą wody pozwala, według różnych szacunków, obniżyć temperaturę o 1 – 2⁰C. To bardzo dużo! Możemy w tym celu wykorzystać wiatrak pokojowy, zmontować samemu zestaw posiłkując się wentylatorami komputerowymi lub zakupić zestawy wentylatorowe dedykowane do zastosowania w akwarystyce. Mają one niezaprzeczalną zaletę – można kierować przepływ powietrza pod różnym kątem i pewnie zamocować je na krawędzi zbiornika.

• Lód – zamrożona w butelce lub worku na ryby woda, wrzucona do zbiornika pozwoli na redukcję temperatury. Metoda jest pracochłonna, jednak cykliczna wymiana pojemników przynosi bardzo dobre efekty i pozwala na obniżenie temperatury o 3 – 4⁰C.

• Chłodziarka akwarystyczna – najbardziej zaawansowana metoda chłodzenia wody akwariowej. Woda, przepływając spiralą przez urządzenie, jest schładzana do nastawionej przez akwarystę temperatury. Chłodziarka to spory wydatek finansowy, jednak w przypadku dużych zbiorników (słodkowodnych czy morskich) i/lub cennych okazów pływających w akwarium, jest często niezbędnym elementem wyposażenia.

O czym się jeszcze słyszy, a czego nie do końca warto robić?

• Wrzucanie kostek lodu do zbiornika – metoda być może skuteczna przy małych, kilkunastolitrowych akwariach, przygotowana z wody RO/RODi pozwala przy okazji uzupełnić odparowaną część cieczy. Nigdy jednak parowanie na małej powierzchni nie jest na tyle duże, by jedynie wyrównać braki – zawsze spotykamy się z nadmiarem wody, co wiąże się z jej podmianą. O tym jeszcze poniżej…

• Znacznie częstsze i intensywne podmiany wody – wiele osób wykorzystuje do tego celu wodę wodociągową, zazwyczaj chłodniejszą o przynajmniej 10⁰C od naszego otoczenia. Wydawać by się mogło, że to lekarstwo na całe zło, jednak wodę do celów akwarystycznych należy uzdatnić. Dodatkowo, zbyt szybkie wychładzanie zbiornika może obniżyć odporność ryb, a co za tym idzie, wywoływać choroby. Wyobraźmy sobie przeskakiwanie między lodowatym i gorącym prysznicem – tak czują się ryby przy nagłych skokach temperatur.

Pamiętajmy, iż lato jest okresem, w którym w krajowej gospodarce wodnej znajduje się mniej wody pitnej. Może to wpływać na jej jakość i parametry. Woda trafiająca do naszych kranów musi spełniać rygorystyczne normy Ministerstwa Zdrowia, jednak to, co dla ludzi jest akceptowalne (często w szerokich zakresach), może osłabić mały, domowy ekosystem.

Zadbaj o tlen w wodzie

Każdy ze sposobów poradzenia sobie z nadmierną temperaturą ma swoje plusy i minusy, a każdy odpowiedzialny akwarysta wybierze metodę, która najbardziej mu odpowiada. Nie zapominajmy o intensywniejszym natlenianiu wody, a w czasie wyjazdów urlopowych zapewnijmy rybom opiekę doświadczonej osoby i zamontujmy dodatkowy, nawet mniejszy filtr. Przekarmianie prowadzi do nadprodukcji metabolitów, a bakterie obecne w wodzie do ich przetworzenia potrzebują dużej ilości tlenu, na który zapotrzebowanie w zbiorniku i tak jest już wysokie.

Michał Wyskiel