Gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) – mały smok z Nowej Kaledonii
Gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) to gatunek jaszczurki z rodziny Diplodactylidae. Jest to najbardziej zróżnicowana i szeroko rozpowszechniona rodzina w infrarzędzie Gekkota (gekonowe). W ostatnich latach ta niewielka jaszczurka zdobywa coraz większą popularność jako zwierzę domowe. Wydaje się, że powoli przebija pod tym względem dotychczasowego lidera popularności – eublefara lamparciego. Cechami wpływającymi na popularność gekona orzęsionego są niebanalny, smoczy, a jednocześnie uroczy wygląd, mnogość form barwnych i niewielkie rozmiary. Ponadto duża dostępność na rynku, łagodna natura i stosunkowo łatwa hodowla i żywienie. Gekon orzęsiony to z pewnością gatunek, który można polecić początkującym hobbystom jako pierwszego gada.
Dlaczego gekon orzęsiony to idealny gad na zwierzę domowe?
Gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) nie wymaga wyjątkowo wielkiego terrarium i energochłonnych lamp grzewczych. Przy odpowiednio suplementowanej diecie można zrezygnować zupełnie ze specjalistycznego źródła promieniowania UVB. Ponieważ tak jak zdecydowana większość gekonowych (poza m.in. rodzajem Lygodactylus i Phelsuma z Afryki oraz Cnemaspis z Azji Południowo-Wschodniej) – są to zwierzęta nocne. Dzień spędzają ukryte między liśćmi lub w zagłębieniach konarów, zazwyczaj w pobliżu ziemi na niewielkich wysokościach ukrywając się przed drapieżnikami. Dopiero nocą wychodzą z ukrycia w poszukiwaniu pożywienia lub partnera do kopulacji. Dlatego ich zapotrzebowanie na sztuczny zamiennik słońca jest znikome.
Gekony te nie wymagają też regularnego podawania owadów karmowych. Bardzo dobrze rozwijają się na gotowych, zbilansowanych pokarmach takich jak Tropical Gecko Cream, z których przygotowuje się mus. Oczywiście wciąż można podawać żywe owady jako urozmaicenie diety, dodatkowe źródło białka i stymulację naturalnych zachowań. Zwłaszcza młode, rosnące gekony chętnie polują na żywe owady. Jednak jeśli ktoś boi się żywych świerszczy czy karaczanów, to nie jest skazany na trzymanie ich w swoim domu. Gekony orzęsione to stosunkowo długo żyjące zwierzęta. Przy właściwej opiece mogą dożyć wieku 15, a nawet 20 lat. Należy wziąć to pod uwagę, decydując się na posiadanie tego gatunku.
Gdzie żyje gekon orzęsiony?
Gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) zamieszkuje wilgotne, tropikalne lasy na wyspach Nowej Kaledonii (Grande Terre oraz Ile des Pins), dla których jest endemitem. Wyspy te znajdują się na Oceanie Spokojnym, mniej więcej w połowie drogi między Australią a Fidżi.
Jak odkryto gekona orzęsionego?
Po raz pierwszy ten gatunek został odkryty, a następnie opisany przez Alphonse’a Guichenot’a w 1866 roku. Jednak po tym odkryciu, gekony orzęsione nie były obserwowane w naturze przez ponad wiek. W efekcie uznano je za gatunek wymarły. Ponownego odkrycia w 1944 roku dokonali Robert Seipp i Phillippe de Vosjoli podczas wyprawy do Nowej Kalodenii. Z grupy osobników pozyskanych wówczas z natury w krótkim czasie utworzyła się spora populacja gekonów w hodowlach w USA i Europie. Szybko przekonano się, że utrzymanie i rozmnażanie tego gatunku w niewoli nie nastręcza trudności.
Jak wygląda gekon orzęsiony?
Są to gekony średniej wielkości, osiągając około 20 cm długości wraz z ogonem i masę około 60 g. Świeżo wyklute młode mierzą 6-7 cm i ważą około 1,5 g. Budowa ciała jest dość masywna, ze smukłym ogonem, którego długość jest zbliżona do długości ciała. Ogon, podobnie jak u wielu innych jaszczurek, jest zdolny do autotomii. Co oznacza, że gekon może go odrzucić w razie zagrożenia, ratując się przed drapieżnikami. Jednak w przeciwieństwie do większości jaszczurek, temu gatunkowi ogon nie odrasta. Dlatego w naturze większość dorosłych gekonów nie posiada ogona, a jedynie krótki kikut. Co jednak nie przeszkadza im w normalnym funkcjonowaniu.
Głowa jest szeroka, najszersza w miejscu między oczami. Następnie zwęża się w kierunku otworów nosowych, znajdujących się na jej czubku. Nazwa tych gekonów wzięła się od charakterystycznych dla nich rzęsek zdobiących okolice oczu. Mają one postać wyrostków skórnych. Zaczynają się na głowie nad oczami, gdzie są najokazalsze. Następnie ciągną się dalej przez szyję w dwóch rzędach w dół ciała po grzbiecie, aż do nasady ogona. Jaszczurki te nie posiadają powiek, więc do czyszczenia oczu używają swojego długiego języka.
Dlaczego gekony mogą chodzić po pionowej szybie?
Ich kończyny wyposażone są w szerokie palce zakończone pazurkiem. Palce otacza fałd skórny od spodu wyposażony w lamele, które umożliwiają im wspinanie się po gładkich powierzchniach. Lamele zbudowane są z mikrostruktur przypominających zachodzące na siebie płaskie listewki zaopatrzone w setki tysięcy jeszcze mniejszych włosków z mikrohaczykami. Struktury te są tak małe, że z łatwością wyłapują i opierają się nawet o nierówności szyby. Najnowsze badania wykazały, że proces ten odbywa się na poziomie molekularnym i zaangażowane w niego są siły van der Waalsa. Dzięki temu gekony mogą zwinnie poruszać się po pionowych powierzchniach. Nawet tak gładkich, jak pędy bambusa, duże liście czy szyby terrarium. Spłaszczona łopatkowato końcówka ogona jest chwytna i również zaopatrzona w podobne mikrostruktury.
Odmiany barwne gekona orzęsionego
Gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) to gatunek polimorficzny, co skutkuje występowaniem w jego obrębie osobników, niekiedy znacznie różniących się ubarwieniem. Najczęściej spotykane są kolory w odcieniach od jasnokremowego, przez żółć, po ciemny brąz, często z białymi, żółtymi, pomarańczowymi czy czerwonymi znaczeniami w różnych miejscach ciała i w różnych kombinacjach. Może też występować czarna pigmentacja skóry tworząca różnej wielkości, drobne kropki na ciele. Nic dziwnego więc, że powstało wiele wyselekcjonowanych odmian barwnych różniących się kolorem i wzorem np. Patternless, Bi-color, Chevron, Harlequin, Blonde, Marble, Tiger, Damlantian, Superdamlantian, Moonglow, Lily White i wiele innych.
Co ciekawe, gatunek ten posiada również zdolność do zmiany intensywności swojego ubarwienia. Stan, kiedy gekon zwiększa intensywność ubarwienia, nazywany jest „fire up” – gekon wygląda wtedy bardziej wyraziście i kontrastowo. Przeciwstawnym jest stan „fire down”, kiedy kolory są bardziej pastelowe i przytłumione.
Ile gekonów orzęsionych można mieć w terrarium?
W literaturze i Internecie istnieje wiele rozbieżności co do najlepszych praktyk dotyczących utrzymania gekonów orzęsionych, zwłaszcza samic. Powszechnie wiadomo, że dojrzałe i dojrzewające samce tego gatunku, konkurując o przestrzeń i możliwość kopulacji z samicami, są terytorialne i agresywne wobec siebie. Dlatego samce utrzymuje się osobno, by wzajemnie się nie stresowały i nie gryzły. Natomiast z samicami łączy się je jedynie na czas rozrodu. Dlatego uznano, że młode różnych płci, do czasu rozpoczęcia dojrzewania przez samce można utrzymywać razem w odpowiednio dużym terrarium. Podobnie samice umieszcza się razem w jednym zbiorniku, z racji braku agresji w stosunku do przedstawicieli tego samego gatunku.
Jednakże badania na temat interakcji między samicami gekonów orzęsionych utrzymywanymi razem wykazały, że w każdej badanej grupie trzech samic – jedna była dominująca i dwie uległe. Podobnie sytuacja wygląda w grupie młodych osobników. Istnieje więc ryzyko, że jeden lub kilka zdominowanych gekonów będzie wolniej się rozwijać w wyniku ograniczonego dostępu do pokarmu i stresu związanego z prześladowaniem przez większe, bardziej temperamentne osobniki. Dlatego grupowe utrzymanie młodych gekonów orzęsionych i dorosłych samic zostaw doświadczonym terrarystom i profesjonalnym hodowcom. Oni szybko wyłapią potencjalne nieprawidłowości w rozwoju i będą potrafili odpowiednio zareagować.
Dla kogoś, kto dopiero zaczyna przygodę z tymi zwierzętami, może być trudno właściwie urządzić grupowe terrarium. Jak również odpowiednio wcześnie zdiagnozować, czy jakiś osobnik nie jest zdominowany przez resztę i wolniej się rozwija. Jeżeli jednak zdecydujesz się na trzymanie więcej niż jednej sztuki w terrarium pamiętaj, by podawać więcej misek z pokarmem w różne jego miejsca.
Jakie terrarium dla gekona orzęsionego?
Z racji prowadzonego przez gekony orzęsione trybu życia i osiąganych przez nie rozmiarów terrarium nie musi być zbyt duże. Dla pojedynczego, wyrośniętego osobnika odpowiednie będzie takie o wymiarach 40 x 40 x 50 cm. Dla pary dorosłych minimum to 40 x 40 x 60 cm. Gdy jednak decydujesz się na urządzenie terrarium typu bioaktywnego, to powinno ono być o 10 cm wyższe. Ponieważ mniej więcej tyle zajmie warstwa podłoża z drenażem.
Młode gekony lepiej na początku trzymać w zbiorniku przejściowym. Może to być 15-20 litrowe plastikowe pudełko z odpowiednio wykonaną wentylacją lub faunaboks. W mniejszym zbiorniku malutki gekon łatwiej znajdzie pokarm, a Ty będziesz miał lepszy wgląd w jego kondycję i rozwój. Taki zbiornik przejściowy łatwiej też utrzymać w czystości.
Temperatura w terrarium dla gekona orzęsionego
Klimat Nowej Kaledonii jest klimatem tropikalnym, wilgotnym i bardzo ciepłym, ale nie gorącym. Średnie dobowe temperatury rzadko przekraczają 28°C. Dlatego w terrarium utrzymuj temperaturę w przedziale 23-26°C i pilnuj, by nie przekraczała 30°C. Szczególnie w czasie letnich upałów sprawdź czy każde dodatkowe źródło ciepła jest wyłączone. Natomiast nocą temperatura nie powinna spadać znacznie poniżej 20°C.
Pamiętej, że gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) w trakcie dnia musi mieć możliwość wyboru, czy w danym momencie będzie przebywał w chłodniejszej lub cieplejszej części terrarium. Możesz to uzyskać, montując, np. na jednej z bocznych ścianek w górnej jej połowie, matę grzewczą o małej mocy, podłączoną pod termostat. Innym rozwiązaniem jest umieszczenie świetlówki kompaktowej, również o niewielkiej mocy, nad siatką wentylacyjną w rogu terrarium. Ważne, żeby nie montować takiej świetlówki czy innego elementu grzewczego w terrarium, gdyż gekon może się od nich i rozgrzanych oprawek poparzyć.
Wilgotność w terrarium dla gekona orzęsionego
Gekonowi należy zapewnić wilgotność na poziomie 70-80%. Możesz ją uzyskać poprzez codzienne zraszanie terrarium wodą i zastosowanie organicznego podłoża, które dobrze wchłonie tę wodę. Następnie będzie powoli, stopniowo oddawać ją przez parowanie. Idealnie, by pod podłożem znajdowała się warstwa drenażu odbierająca nadmiar wody, która wsiąkła w podłoże. Dobrym wyborem na podłoże właściwe jest włókno kokosowe Tropical Bioterra. Może być ono samodzielnym substratem lub można je wymieszać w stosunku 3:1 z podłożem Tropical Terraclay. W ten sposób na dnie terrarium powstanie zwarta powierzchnia, która trzyma wilgoć i zapobiega przypadkowemu połknięciu części podłoża przez gekona przy polowaniu na biegające owady.
Wystrój terrarium dla gekona orzęsionego
Gekony orzęsione to generalnie zwierzęta nadrzewne, chociaż rzadko spotyka się je w naturze na wysokości powyżej 3 m. Ważne, by w terrarium znajdowała się duża liczba konarów, lian, tub korkowych. Dadzą one możliwość schronienia się oraz zwiększają przestrzeń życiową gada.
Koniecznie zabezpiecz terrarium, aby gekon nie miał możliwości ucieczki. Zwróć uwagę aby terrarium było wolne od zagrożeń mogących spowodować obrażenia. Dlatego wszelkie elementy wystroju zamontuj solidnie i stabilnie. W tym celu możesz wspomóc się silikonem akwarystycznym. Pamiętaj również o zapewnieniu dobrej wentylacji, aby zapobiec infekcjom bakteryjnym i rozwojowi pleśni na elementach wystroju.
Obsadzenie terrarium żywymi roślinami nie jest konieczne, ale takie rozwiązanie dodatkowo poprawia mikroklimat terrarium. Żywe rośliny pozwalają na stworzenie terrarium bioaktywnego, w którym można zainicjować procesy obiegu materii i samooczyszczania się z pomocą organizmów, takich jak skoczogonki i izopody. Są to bezkręgowce wykorzystywane w terrariach jako „ekipa sprzątająca”. Warto pomyśleć o takim rozwiązaniu.
Co je gekon orzęsiony?
Gekon orzęsiony (Correlophus ciliatus) w naturze żywi się drobnymi stawonogami, takimi jak owady, równonogi, pajęczaki. Ponadto miąższem przejrzałych owoców oraz pyłkiem i nektarem kwiatów – w zależności od aktualnej dostępności pożywienia. Jest więc gatunkiem wszystkożernym. Często dostosowuje swoją dietę do tego, co jest dostępne w danym momencie. W jednym okresie zdecydowaną większość pokarmu będą stanowić bezkręgowce, w innym zaś pokarmy pochodzenia roślinnego.
W terrarium gekony bywają wybredne, a każdy osobnik ma swoje ulubione smaki. Zdarzają się gekony które wolą jeść owady niż owocowo-owadzie musy. Inne z kolei za owadami nie przepadają i gustują głównie w owocach i musach, zawierających owoce, owady i produkty pszczele np. Tropical Gecko Cream. Jest to pokarm w postaci proszku do sporządzenia musu przez rozmieszanie z letnią wodą. Dostępny jest w trzech wersjach smakowych: Apricot (morela), Fig (figa) i Strawberry (truskawka). Cechuje go wysoka odżywczość, smakowitość oraz brak sztucznych barwników i aromatów. Ponieważ jest w pełni zbilansowany pod względem mineralno-witaminowym, nie zachodzi potrzeba dodatkowej suplementacji wapnia i witaminy D3.
Jeżeli natomiast karmisz gekony żywymi owadami stosuj preparaty do suplementacji wapnia i witamin, takie jak Tropical Vigorept Mineral i Tropical Vigorept Multivit. Podawaj je posypując nimi żywe owady.
Gekon orzęsiony idealny wybór na pierwszą jaszczurkę
Jeżeli dotarłeś do tego miejsca, to już wiesz, że gekon orzęsiony ma wszystkie cechy gada, który idealnie sprawdzi się jako pierwsze zwierzę dla początkującego terrarysty. A jego uroczy wygląd sprawia, że ma stale rosnącą rzeszę miłośników.
Dawid Krótki
Literatura
Opracowano na podstawie własnych doświadczeń i poniższej literatury:
Schaefer M. A., Wetzel H., Skalican K., Johanson S., Loughman Z. 2020. Dominance in Female Crested Geckos (Correlophus ciliatus). Proceedings of the West Virginia Academy of Science, 92(1). https://doi.org/10.55632/pwvas.v92i1.677
Gamble T., Bauer A., Jackman T., Greenbaum E. 2008. Out of the Blue: A Novel, Trans-Atlantic Clade of Geckos (Gekkota, Squamata). The Norwegian Academy of Science and Letters, 37/4: 355-366.
Sanchez M., Cassan J., Duval T. 2015. A new locality for Correlophus ciliatus and Rhacodactylus leachianus (Sauria: Diplodactylidae) from Néhoué River, northern New Caledonia. Herpetology Notes, volume 8: 553-555.
Ramirez A. A., Perez K., Telemeco R. S. 2020. Thermoregulation and thermal performance of crested geckos (Correlophus ciliatus) suggest an extended optimality hypothesis for the evolution of thermoregulatory set‐points. J Exp Zool.; 1-10.
Bauer A. M., Jackman T. R., Sadlier R. A., Whitaker A. H. 2012. Revision of the giant geckos of New Caledonia (Reptilia: Diplodactylidae: Rhacodactylus). Zootaxa 3404: 1-52.
Griffing A. H., Sanger T. J., Epperlein L., Bauer A. M., Cobos A., Higham T. E., Naylor E., Gamble T. 2021. And thereby hangs a tail: morphology, developmental patterns and biomechanics of the adhesive tails of crested geckos (Correlophus ciliatus). Proc. R. Soc. B 288: 20210650. https://doi.org/10.1098/rspb.2021.0650