Jak działa filtracja biologiczna w akwarium?
Filtracja biologiczna wody w akwarium to nic innego jak praca miliardów bakterii, które wykorzystują do swoich procesów życiowych substancje z punktu widzenia akwarysty niepożądane. Bez wątpienia filtracja biologiczna odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu akwarium.
Jak bakterie trafiają do akwarium?
Bakterie, które rozwijają się w akwarium i filtrze, pochodzą z wody wodociągowej, atmosfery i organizmów żywych, które wprowadzamy do akwarium. Jak przyspieszyć zasiedlanie akwarium przez bakterie? Jedna ze szkół mówi, że do nowego akwarium można wpuścić 1-2 rybki, które (wydalając) dostarczą związków amonowych. Tym samym zapoczątkują i przyspieszą proces dojrzewania. Inna zaleca pozostawienie akwarium bez obsady i spokojne oczekiwanie na zakończenie procesu dojrzewania. W jednym i w drugim przypadku można zastosować Bacto-Active i Nitri-Active. Są to preparaty bakteryjne zawierające wyselekcjonowane szczepy bakterii saprofitycznych oraz nitryfikacyjnych i denitryfikacyjnych, które przyspieszą dojrzewanie akwarium.
Jakie bakterie zasiedlają filtr akwariowy
Filtr potrzebuje czasu, by dojrzeć. Zjawisko to w akwarystyce jest zwykle zawężane tylko do procesu nitryfikacji, który to możemy z łatwością śledzić przy użyciu testów akwarystycznych do pomiaru stężenia NO2– (azotynów), NO3– (azotanów) oraz NH4+/NH3 (azotu amonowego). Wyjątkowo ważne w akwarystyce bakterie nitryfikacyjne są chemoautotrofami, a więc substancje organiczne wytwarzają samodzielnie, z prostych związków mineralnych, przy użyciu energii pozyskanej z utleniania substancji nieorganicznych. W tym przypadku energia pochodzi z utleniania najpierw jonów amonowych (NH4+), a potem azotynowych (NO2–). Drugą ważną grupą bakterii, która osiedla się w filtrze, są heterotrofy, które muszę pobierać gotowe substancje organiczne z zewnątrz. To właśnie one są odpowiedzialne za aerobowy (tlenowy) rozkład substancji organicznych. W długo pracującym filtrze mogą również pojawić się bakterie beztlenowe.
Odpowiednie podłoże dla bakterii
Podstawowym warunkiem, aby oczyszczanie biologiczne było skuteczne, jest rozwinięcie się odpowiednio dużej masy mikroorganizmów w akwarium. Dlatego konieczne jest stworzenie bakteriom odpowiedniego środowiska do życia i rozwoju. W tym celu stosuje się wkłady filtracyjne o dużej powierzchni właściwej. Gąbka, włóknina czy też wata perlonowa mogą być stosowane zarówno jako wkłady w filtrach mechanicznych, jak i biologicznych, ponieważ stanowią dobre podłoże do osiedlania się bakterii. Jednak najczęściej rolę złoża biologicznego pełnią wkłady ceramiczne. Wybierając ceramikę warto zwrócić uwagę na powierzchnię właściwą deklarowaną przez producenta.
Im jest ona większa, tym więcej w jej strukturze jest kanalików i porów, które zostaną zasiedlone przez bakterie heterotroficzne i nitryfikacyjne. Z czasem mogą się w nich rozwinąć również bakterie beztlenowe. W ten sposób w akwarium wykształca się złożony bioreaktor, w którym zachodzą zarówno procesy tlenowe, jak również w niewielkim stopniu beztlenowe, prowadzone przez zróżnicowaną florą bakteryjną oraz szereg innych mikroorganizmów, które ze sobą współdziałają, przy okazji oczyszczając wodę w akwarium.
Procesy zachodzące w filtrze akwariowym
Na przebieg nitryfikacji i rozkładu tlenowego związków organicznych mają wpływ takie parametry jak: stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie, dostępność składników pokarmowych (w tym azotu i fosforu), poziom ogólnego węgla organicznego (OWO), obecność substancji toksycznych, odczyn wody, temperatura. Procesy prowadzone przez bakterie w filtrze powodują zanieczyszczenie wody produktami przemiany materii, co objawia się wzrostem stężenia ogólnego węgla organicznego (OWO). Filtr jest również dodatkowym źródłem bakterii, które wraz z oczyszczoną wodą trafiają do akwarium. Mimo tych wad, filtracja biologiczna jest w akwarium niezbędna.
Co szkodzi bakteriom w filtrze akwariowym
Bakteriom w filtrze możemy zaszkodzić, gdy użyjemy w akwarium środków bakteriobójczych podczas leczenia ryb. Pozbędziemy się również ich części podczas okresowego płukania filtra. Powielane w różnych opracowaniach akwarystycznych zalecenie, by płukać gąbki w wodzie odlanej z akwarium, chociaż ma uzasadnienie w teorii, to jednak w praktyce zupełnie się nie sprawdza. Nie znam akwarysty z wieloletnim stażem, który stosowałby tę mało skuteczną metodę czyszczenia wkładów filtracyjnych. Letnia bieżąca woda sprawdza się najlepiej w płukaniu zapchanych gąbek.
Porządek w akwarium jest ważny
Ponadto często zapomina się o fakcie, że materia organiczna zgromadzona w filtrze i bakterie tam żyjące zużywają duże ilości tlenu. Zaniedbany zbiornik, nie odmulane dno, brudny filtr to początek katastrofy. Jeżeli podczas naszej nieobecności będzie miała miejsce przerwa w dostawie prądu lub z jakiś innych przyczyn woda przestanie być natleniana. Dlatego dbaj o czystość w akwarium.
