Brzanka sumatrzańska (Puntigrus tetrazona)
Brzanka sumatrzańska (Puntigrus tetrazona), obok skalara, gupika czy paletki, to bez wątpienia jedna z bardziej rozpoznawanych ryb w akwarystyce. Dlatego ogromnym zaskoczeniem może być dla wielu osób fakt, że prawdopodobnie ryba, którą znamy jako brzankę sumatrzańską (Puntigrus tetrazona) nią nie jest. Z drugiej strony takie sytuacje wcale nie są rzadkie w akwarystyce. Przykładem może być cierniooczek (Pangio kuhli), który w rzeczywistości jest innym gatunkiem. Prawdopodobnie jest to Pangio semicincta lub jakiś inny niezidentyfikowany gatunek. Również popularny w akwariach glonojad okazał się być formą hodowlaną uzyskaną zapewne w wyniku niekontrolowanych krzyżowań różnych gatunków, a nie jak przez lata uważano go za zbrojnika niebieskiego (Ancistru dolichopterus).
Systematyczne zawiłości
Jak to jest więc z brzanką sumatrzańską? Okazuje się, że ryba opisana po raz pierwszy przez Bleeker’a w 1855 pod nazwą Capoeta tetrazona wygląda inaczej, niż ryba pływająca w naszych zbiornikach. Mało tego, ryb o wyglądzie podobnym do bohaterki tego artykułu jest więcej! Do rodzaju Puntigrus Kottelat, 2013 zalicza się pięć opisanych naukowo gatunków. Z wyglądu brzanka sumatrzańska żyjąca w akwariach przypomina Puntigrus anchisporus. Ryba ta jednak zamieszkuje wody Borneo, a nie Sumatry. Stąd można spotkać się w Internecie z akwarystami, którzy promują nazywanie brzanki sumatrzańskiej – brzanką borneańską. Można się pogubić, nieprawdaż?
Gatunki brzanek z rodzaju Puntigrus
Nazwa gatunkowa | Synonimy | Nazwa polska | Występowanie | Uwagi |
Puntigrus anchisporus (Vaillant, 1902) | Barbus anchisporus Vaillant 1902; Systomus anchisporus (Vaillant 1902); Puntius anchisporus (Vaillant 1902) | Brzanka borneańska | Kalimantan Zachodni (Prowincja Indonezji na wyspie Boreno) | Sporadycznie pojawia się w akwariach. |
Puntigrus navjotsodhii (Tan, 2012) | Systomus navjotsodhii Tan, 2012 | Brzanka Sodhiego | Centralny Kalimantan (prowincja Indonezji na wyspie Borneo) | Nie spotykana w akwariach |
Puntigrus partipentazona (Flower, 1934) | Barbus partipentazona Fowler 1934; Systomus partipentazona (Fowler 1934); Puntius partipentazona (Fowler 1934) | Brzanka kambodżańska | Wietnam, Laos, Kambodża, Tajlandia, Półwysep Malajski | Dość rzadka w akwariach. Łatwa do identyfikacji po czarnej plamie na płetwie grzbietowej, która rozchodzi się nieco na ciało ryby. |
Puntigrus pulcher (Rendahl, 1922) | Puntius pulcher Rendahl 1922; Systomus pulcher (Rendahl 1922) | Brzanka piękna | Wschodni Kalimantan (prowincja Indonezji na wyspie Borneo) | Sporadycznie pojawia się w akwariach. |
Puntigrus tetrazona (Bleeker, 1855) | Capoeta tetrazona Bleeker 1855; Barbus tetrazona (Bleeker 1855); Puntius tetrazona (Bleeker 1855); Systomus tetrazona (Bleeker 1855); Systomus sumatranus Bleeker 1860; Systomus sumatrensis Bleeker 1860 | Brzanka sumatrzańska | Indonezja, wyspa Sumatra | Ryby znane w akwarystyce pod tą nazwą nie przypominają gatunku opisanego przez Bleekera. Ich wygląd bardziej przypomina brzankę borneańską. |
Dla wszystkich tych ryb wspólnym mianownikiem jest posiadanie czterech pręg w kolorze czarnym, które przebiegają kolejno przez oko, przy podstawie płetwy brzusznej, na wysokości płetwy odbytowej i u nasady płetwy ogonowej. Warto też zauważyć, że u wszystkich płetwa grzbietowa przynajmniej w połowie pokryta jest czarnym kolorem. Zapewne jeszcze lata upłyną nim naukowcy rozwiążą zagadkę tej gromadki pręgowanych ryb, dlatego też odbiegając od zawiłości związanych z identyfikacją pozostaniemy przy ogólnie przyjętej nomenklaturze.
Charakterystyka brzanki sumatrzańskiej
Ponieważ brzanka sumatrzańska (Puntigrus tetrazona) to ryba stadna, należy ją pielęgnować w możliwie jak najliczniejszej grupie. Moim zdaniem minimum to 10 osobników. Jednak zdecydowanie warto tworzyć większe grupy, oczywiście zapewniając im odpowiedniej wielkości akwarium. Brzanki sumatrzańskie są bardzo aktywne, bywają też zadziorne w stosunku do innych gatunków. Dlatego należy unikać łączenia ich z rybami spokojnymi i długopłetwymi np. gupikami, ponieważ brzanki sumatrzańskie znane są z zamiłowania do obgryzania płetw innym rybom. Ryby te wspaniale prezentują się w zbiornikach jednogatunkowych. Istnieje kilka odmian hodowlanych, z których najpopularniejsze to złota, albinotyczna oraz mszysta (zielona).
Brzanki sumatrzańskie dorastają do ok. 5-6 cm długości. Uznaje się je za gatunek wytrzymały i odporny na błędy początkujących, a to za sprawą dość dużej elastyczności w stosunku do parametrów chemicznych wody. Warto jednak, jak w przypadku każdego gatunku ryb, dążyć do zapewnienia warunków optymalnych. Woda dla brzanek sumatrzańskich powinna być miękka, o odczynie lekko kwaśnym (ok. 6,0-6,5 pH). Warto wzbogacić ją w kwasy humusowe i garbniki. W tym celu można zastosować gotowe ekstrakty, np. z torfu Tropical Torfin Complex czy też z liści ketapang Tropical Ketapang Extract. Natomiast temperatura wody powinna być utrzymywana w przedziale 24-26oC.
Dymorfizm płciowy u brzanki sumatrzańskiej
Dymorfizm płciowy u tego gatunku jest słabo zaznaczony. Samce są smuklejsze, nieco mniejsze od samic i intensywniej ubarwione. Dojrzałe osobniki mają czerwono zabarwiony pysk, głowę, płetwy brzuszne i górną krawędź płetwy grzbietowej. Kolor czerwony występuje też na płetwie ogonowej.
Akwarium dla brzanek
Na dno odpowiedni jest gruby piasek lub drobny żwirek o ciemniejszym kolorze. Akwarium należy obsadzić roślinami ale koniecznie pozostawić przestrzeń do pływania. Jako materiały dekoracyjne sprawdzą się wszelkiego rodzaju korzenie oraz otoczaki. W zbiorniku trzeba zadbać o wydajną filtrację, ponieważ ryby te grzebią w podłożu.
Co jedzą brzanki sumatrzańskie?
Brzanka sumatrzańska (Puntigrus tetrazona) to gatunek wszystkożerny. Chętnie zjada pokarmy gotowe takie jak Tropical Soft Line Asia size M, Tropical Supervit, Tropical Krill, Tropical, Tropical Insect Menu Granules Size S, Super Spirulina Forte, Tropical 3-Algae Flake. Brzankom można też podawać wodzienia, ochotkę, larwy czarnego komara, rozwielitkę, itp.
Rozmnażanie brzanki sumatrzańskiej
W celu rozrodu tego gatunku najlepiej przygotować niewielki (ok. 50 l) zbiornik tarliskowy. W akwarium należy umieścić moczarkę, mchy lub inne miękkolistne rośliny. Woda powinna być miękka i lekko kwaśna (zalecana jest woda z filtra RO), o temperaturze ok. 26-28oC. Do tak przygotowanego akwarium wpuszczamy dwa samce i jedną samiczkę. Tarło jest burzliwe. Samica składa nawet do 800 ziarenek ikry. Są one rozrzucone po całym akwarium. Należy pamiętać, by tarlaki odłowić tuż po tarle, inaczej zjedzą jaja. Młode wylęgają się po ok. 2-3 dobach. Po kolejnych 5 dniach, gdy wyczerpią zapasy z woreczków żółtkowych, należy zacząć je dokarmiać. Pierwszy pokarm to pierwotniaki, naupliusy solowca oraz rozprowadzone w wodzie pokarmy w formie proszku np. Tropical Pro Defence micro size.
dr inż. Aleksandra Kwaśniak-Płacheta