Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) – płaz o szczególnych wymaganiach
Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) to niezwykły płaz ogoniasty, który zdobywa coraz większą popularność wśród akwarystów. Jego wygląd i fascynujące cechy sprawiają, że staje się obiektem zainteresowania wielu miłośników zwierząt akwariowych. Niestety, brak rzetelnych informacji w sklepach zoologicznych oraz niewłaściwa opieka wielu właścicieli sprawiają, że aksolotle cierpią z tego powodu. W tym wpisie przybliżę specyficzne wymagania aksolotla oraz wyjaśnię, jak duża odpowiedzialność spoczywa na jego opiekunie.
Gdzie żyją aksolotle?
Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) to gatunek endemiczny występujący wyłącznie w kanałach jeziora Xochimilco w Meksyku, położonych na wysokości 2240 m n.p.m. Woda tam jest zaskakująco zimna, osiągając maksymalnie 17°C. Ponadto wody pośniegowe spływające z gór dostarczają dużo związków mineralnych, co wpływa na znaczną twardość i zasadowość wody. Dno kanałów pokryte jest mułem, a roślinność składa się z typowych gatunków spotykanych w stawach i na mokradłach.
Niestety, degradacja naturalnego środowiska aksolotla poprzez osuszanie terenów pod budowę dróg, zarybianie jeziora obcymi gatunkami ryb oraz zanieczyszczenie wody doprowadziły do znacznego zmniejszenia populacji tych zwierząt. Obecnie występują one głównie w sześciu specjalnie chronionych miejscach na Xochimilco. Z powodu drastycznie zmniejszającej się populacji tych zwierząt aksolotl meksykański jest objęty Konwencją Waszyngtońską CITES (załącznik II) i figuruje w Czerwonej Księdze gatunków zagrożonych. Więcej na ten tama przeczytasz we wpisie Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) – skarb z jeziora Xochimilco. Dlatego, kupując tego fascynującego płaza, otrzymasz dokumenty potwierdzające jego pochodzenie i musisz zarejestrować go w odpowiednim urzędzie.
Jak wygląda aksolotl?
Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) jest płazem neotenicznym, co oznacza, że zachowuje formę larwalną przez całe życie – nie przeobraża się w formę dorosłą. To unikalne zjawisko wynika z wrodzonej niewydolności tarczycy, co uniemożliwia mu normalną przemianę w salamandrę lądową. Mimo to w niektórych warunkach laboratoryjnych i środowiskowych aksolotle mogą ulec przeobrażeniu.
Patrząc na aksolotla, zobaczysz dwie pary kończyn, wydatny ogon oraz płetwę grzbietową ciągnącą się od ogona do głowy. Głowa jest płaska, z niewyłupiastymi oczami po obu stronach. Trzy łuki skrzelowe na każdej stronie głowy zawierają puszyste włókna skrzelowe, które pełnią kluczową rolę w wymianie gazowej.
Aksolotle przeprowadzają wymianę gazową na trzy różne sposoby. Podstawowym jest oddychanie przez skrzela, gdzie tlen jest absorbowany przez czerwone krwinki, a dwutlenek węgla jest uwalniany do otaczającej wody. Efektywność tej wymiany zależy od pełności i puszystości włókien skrzelowych. Podobnie jak inne płazy, aksolotle mogą również absorbować tlen i uwalniać dwutlenek węgla bezpośrednio przez skórę pokrytą śluzem. Należy jednak pamiętać, że ich skóra ma niewystarczającą powierzchnię do zaspokojenia potrzeb organizmu na tlen i utrzymania zdrowia i aktywności. Dodatkowo aksolotle wykorzystują do oddychania słabo rozwinięte płuca. W tym celu podpływają pod powierzchnię, by zaczerpnąć powietrze atmosferyczne.
Wymagania termiczne aksolotli
Aby zapewnić tym płazom długie życie w zdrowiu (mogą żyć nawet 12 lat), kluczowym warunkiem jest utrzymanie odpowiedniej temperatury wody w zbiorniku, która nie powinna przekraczać 17°C. W przypadku wyższych temperatur aksolotle stają się podatne na choroby. Objawy często pojawiają się nagle w postaci pleśniawki czy groźnego zakażenia bakteryjnego. W związku z tym konieczne jest natychmiastowe działanie. Zwłaszcza że aksolotle sygnalizują stany chorobowe stosunkowo późno. Same nie odczuwają stopniowego wzrostu temperatury i nie zdają sobie sprawy z wynikającego z tego zagrożenia.
Dlatego niezbędnym wyposażeniem akwarium, w którym przebywają aksolotle, jest chłodziarka akwarystyczna. Tylko dzięki niej można utrzymać stałą, niską temperaturę w bezpiecznym zakresie dla tych płazów. Brak tego urządzenia może uniemożliwić utrzymanie odpowiedniej temperatury latem i w okresie grzewczym.
Jak urządzić akwarium dla aksolotla?
Wybierając akwarium dla aksolotli, należy przede wszystkim wziąć pod uwagę powierzchnię jego dna. Akwarium o wymiarach 80×35 cm jest wystarczające dla pary aksolotli. Preferowana wysokość zbiornika to 30-45 cm. Ze względu na tendencję aksolotli do wyskakiwania ponad powierzchnię wody pod wpływem stresu, zaleca się stosowanie pokrywy lub utrzymanie co najmniej 5 cm odstępu od tafli wody do krawędzi akwarium.
Aksolotle trzymane w niewoli połykają drobne kamienie. Dlatego bezwzględnie należy stosować jako podłoże piasek kwarcowy o wielkości nieprzekraczającej 2 mm. Połknięte tej wielkości ziarenka piasku aksolotl bez problemu wydali. Młode aksolotle (do 12 cm) zaleca się utrzymywać w akwarium bez podłoża. Warto też zrezygnować z większych kamieni, między którymi gromadzą się trudne do usunięcia zanieczyszczenia. Pamiętaj, że aksolotle są mięsożercami i produkują bardzo dużo odchodów.
Istotnym elementem wyposażenia akwarium są także kryjówki, których powinno być wystarczająco dużo i o zróżnicowanych kształtach. Unikaj ozdób o ostrych krawędziach, ponieważ aksolotle łatwo mogą zranić swoją delikatną skórę.
Filtracja w zbiorniku z aksolotlami
Filtracja powinna być dobra, efektywna i zawierać złoża do filtracji biologicznej. Ponieważ aksolotle zamieszkują wody stojące, zbyt intensywny nurt wody może je stresować. Rozwiązaniem jest rozproszenie wypływającej wody za pomocą deszczownicy, co imituje bardziej naturalne warunki. Ponieważ aksolotle korzystają z obfitości tlenu w naturalnym środowisku, warto umieścić dodatkowe napowietrzanie, na przykład przy użyciu kamienia napowietrzającego.
Rośliny w akwarium z aksolotlami
Rośliny stanowią istotny element w akwarium, ponieważ aksolotle uwielbiają się wśród nich chować. Akwarium bez roślin może sprawić, że aksolotle będą czuły się zagrożone i zestresowane. Potwierdzają to badania wskazujące, że w naturze płazy te unikają obszarów pozbawionych roślinności. Najlepiej gdy posadzisz gatunki zimnolubne, takie jak rogatek, moczarka czy nurzaniec. Zastosuj też rośliny pływające.
Jak oświetlić akwarium dla aksolotli?
Oświetlenie akwarium nie powinno nadmiernie podgrzewać wody ani być zbyt intensywne. W przypadku mocniejszego oświetlenia zaleca się umieszczenie roślin pływających, aby stworzyć obszary zacienione, gdzie aksolotle mogą się schronić. Pamiętaj, że aksolotle nie posiadają powiek. Dlatego mocne światło może drażnić ich oczy, a nagłe włączenie intensywnej lampy często prowadzi do popłochu. Dlatego dobrym rozwiązaniem są lampy ledowe, które dają możliwość zaprogramowania wschodu i zachodu słońca.
Parametry chemiczne wody w akwarium z aksolotlami
Aksolotle są bardzo wrażliwe na nieprawidłowe parametry wody. Niska tolerancja na podwyższone stężenie azotanów (powyżej 50 ppm), brak odporności na obecność w wodzie azotynów i amoniaku, które mogą powodować oparzenia skrzeli i skóry, sprawiają, że utrzymanie odpowiednich parametrów wody w akwarium jest kluczowe. Woda powinna być umiarkowanie twarda, w zakresie 8-14°GH, a pH nie powinno spaść poniżej 6,5. Warto też stosować bakterie nitryfikacyjne, np. Tropical Nitri-Active, które są bezpieczne i zalecane do stosowania nie tylko przy zakładaniu akwarium dla aksolotla.
Towarzystwo dla aksolotli
Aksolotle są istotami niezwykle towarzyskimi, dlatego zaleca się trzymanie ich co najmniej w parach. Płeć nie ma znaczenia, ale trzymając osobniki obu płci, uważaj na możliwe wyeksploatowanie samicy, która nie powinna składać skrzeku częściej niż trzy razy w roku. Zauważ, że rozróżnienie płci jest możliwe dopiero po około 18 miesiącach życia. Te zwierzęta nie wykazują zachowań terytorialnych. Ewentualne utarczki zazwyczaj wynikają ze zbyt małego akwarium, niedostatecznej ilości pożywienia lub po prostu słabego wzroku aksolotla reagującego na ruch.
W związku z tym, że aksolotle są drapieżnikami, nie zaleca się trzymania ich razem z rybami, które będą dla nich przekąską, czasem niebezpieczną, mogącą doprowadzić do ich śmierci. Gatunki takie jak zbrojniki lub kiryski mogą uszkodzić skórę aksolotla i pozbawić go ochronnego śluzu. Jeśli aksolotl połknie którąś z tych ryb, usunięcie jej z przełyku staje się praktycznie niemożliwe bez interwencji weterynarza. Z kolei ryby, takie jak brzanki, bocje, kiryśniki czy większe gatunki, na przykład pielęgnice, mogą obgryzać kończyny i skrzela aksolotla, zmniejszając powierzchnię dostępną do oddychania i otwierając drogę bakteriom. Weź też pod uwagę, że ryby tropikalne nie będą dobrze czuły się w niskiej temperaturze (17°C) preferowanej przez aksolotle. Może to prowadzić do ich chorób i zakażeń, stwarzając zagrożenie dla aksolotli.
Inne gatunki płazów w zbiorniku z aksolotlem niosą ryzyko konfliktów, wzajemnych kontuzji i przenoszenia infekcji. Z kolei ślimaki mogą zostać połknięte, co prowadzi do zaczopowania układu pokarmowego, a także mogą przenosić niebezpieczne dla aksolotli pasożyty. Dlatego jedynym dobrym towarzystwem dla aksolotla jest inny aksolotl.
Jakich preparatów unikać?
Opiekując się aksolotlami, unikaj używania preparatów z miedzią oraz zielenią malachitową, a stosowanie soli i błękitu metylenowego traktuj jako ostateczność. Nie polecam również stosowania uzdatniaczy wody zawierających aloes ze względu na pojawiające się doniesienia hobbystów o jego drażniącym wpływie na skórę i skrzela. Nie jest to co prawda potwierdzone naukowo, ale być może niektóre osobniki są bardziej wrażliwe albo zachodzi jakiś inny zbieg okoliczności, który wpływa na podrażnienie skóry. Natomiast nie ma przeciwwskazań, by podczas podmian wody stosować środki neutralizujące szkodliwy dla tych płazów chlor, np. Tropical Antychlor. Generalnie unikaj substancji chemicznych, które mogą być łatwo wchłaniane przez ich przepuszczalną skórę, prowadząc do podrażnień, powiększenia porów i nadmiernego wydzielania śluzu.
Regeneracja
Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) znany jest z imponującej zdolności do regeneracji, podczas której odrastają utracone części ciała. Proces regeneracji wymaga jednak sterylnych warunków i w razie potrzeby stosowania leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych lub antybiotyków. Chociaż sama regeneracja zajmuje stosunkowo krótki czas, leczenie chorób u aksolotla to żmudny proces, który powinien być monitorowany przez lekarza weterynarii, szczególnie w przypadku głębokich ran lub rozległych poparzeń, które mogą być podatne na infekcje bakteryjne lub grzybicze.
Co jedzą aksolotle?
Aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) to ścisły mięsożerca. W naturze zjada zooplankton, małe ryby i żaby, kijanki, raczki z rodzaju Camberellus, nartnikowate, skąposzczety oraz czasem owady, które spadną na taflę wody. Bardzo rzadko do ich żołądków trafiają natomiast glony czy kawałki roślin wodnych. Warto jednak wiedzieć, że liczne krzyżowania z innymi gatunkami ambystom oraz lata hodowli w niewoli przyczyniły się do zmiany potrzeb żywieniowych, składu flory bakteryjnej układu pokarmowego, a nawet sposobu trawienia pokarmów.
Według najnowszych badań aksolotle karmione niezmienną dietą rosły i rozwijały się znacznie szybciej niż te na diecie mieszanej. Naukowcy sugerują, że dla tego gatunku i prawdopodobnie innych płazów niezmienna dieta dobrej jakości jest lepszą strategią niż dieta mieszana. Tak więc podstawą diety u aksolotli powinien być dobrze zbilansowany granulat.
W sklepach zoologicznych jest wiele dobrych granulatów. Dostarczają one organizmowi aksolotla wszystko, czego potrzebuje, uwzględniając dzienne zapotrzebowanie na energię, ich masę ciała, stan fizjologiczny oraz warunki, w jakich żyją. Według najnowszych wyników badań dobry pokarm dla aksolotli powinien mieć maksymalnie 45% białka. Można im podawać np. Tropical Soft Line America size L, Tropical Gel Formula for Carnivorous Fish. W ramach przysmaku zaleca się produkty liofilizowane np. tubifex (Tropical Tubi-Cubi), artemia (Tropical FD Brine Shrimp) lub filety ryb w formie kostek.
Młode aksolotle do około 8. miesiąca życia powinny otrzymywać pokarm codziennie. Natomiast starsze osobniki karm 2-3 razy w tygodniu. Pokarm możesz wrzucić swobodnie na dno akwarium i pozwolić aksolotlom na użycie ich bardzo czułego zmysłu węchu do jego znalezienia.
Czym nie należy karmić aksolotli
Pamiętaj, że karmienie tylko dendrobenami, rybami i innymi surowymi składnikami może prowadzić do niedoborów lub nadmiarów składników odżywczych (głównie witamin i minerałów). Ryby dostarczają stosunkowo dużo fosforu, a mało wapnia – dlatego niewłaściwa ich ilość w diecie może doprowadzić do zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforowej. Nie należy podawać aksolotlom świerszczy, karaczanów, mączników ani drewnojadów. Owady te zawierają dużo chityny, co może prowadzić do problemów żołądkowo-jelitowych, a niektóre z nich mogą nawet powodować perforację układu pokarmowego ze względu na ostre fragmenty ciała. Dodatkowo te pokarmy charakteryzują się nieodpowiednim stosunkiem wapnia do fosforu, co jest szczególnie niepożądane, gdyż aksolotlom trudno jest uzyskać dodatkową suplementację.
Długotrwałe podawanie takiego pożywienia może prowadzić do chorób metabolicznych typu MBD (Metabolic Bone Disease). MBD wynika z zaburzenia równowagi wapniowo-fosforowej w organizmie płaza, głównie z powodu niewłaściwej diety, w której przeważa fosfor nad wapniem. Mechanizm tego schorzenia obejmuje aktywację przytarczyc, które uwalniają wapń z kości, aby zrekompensować jego niedobory w organizmie. Skutkuje to osłabieniem struktury kości, prowadząc do łamliwości, krzywicy i ich degeneracji. Aksolotle nie powinny być karmione także białymi larwami much (mady), ponieważ są one zbyt tłuste i potrafią przetrwać w warunkach beztlenowych układu pokarmowego aksolotla, co może spowodować szkody.
Ponadto unikaj podawania aksolotlom mięsa oraz podrobów ssaków i ptaków. Są one trudno strawne dla tych płazów, a dodatkowo organizmy płazów nie są w stanie efektywnie przetwarzać dużej ilości zawartego w nich żelaza, co może prowadzić do jego nadmiernego gromadzenia się.
Czy aksolotl to zwierzę dla Ciebie?
Jeżeli przeczytałeś uważnie cały tekst, już wiesz, że aksolotl meksykański (Ambystoma mexicanum) to zwierzę dość wymagające i raczej nieodpowiednie dla początkującego terrarysty. Opieka nad nim wymaga znajomości podstaw akwarystyki. Musisz też wiedzieć, jak utrzymać równowagę biologiczną w akwarium oraz mieć czas na systematyczną obserwację. Aksolotle są delikatne i sygnalizują problemy dość późno, dlatego nawet najmniejsze odstępstwo od normy w ich wyglądzie czy zachowaniu powinno być powodem do zaniepokojenia i działania.
Te płazy zdecydowanie nie nadają się do hodowli w akwariach towarzyskich, przede wszystkich ze względu na wymagania termiczne oraz drapieżnictwo. W akwarium potrzebują schronień, dużo miejsca do swobodnego poruszania się i bujnej roślinności. Są to stworzenia ciekawskie i społeczne. Potrafią cieszyć się z nowych elementów w zbiorniku lub pojawienia się nowego członka stada. Zachowania te są fascynujące, zwłaszcza w większych grupach. Dlatego idealne warunki dla aksolotli możesz stworzyć tylko w akwarium jednogatunkowym. Osoby zainteresowane hodowlą aksolotli powinny poważnie rozważyć ten pomysł i upewnić się, czy są w stanie zapewnić zwierzęciu odpowiednie warunki.
